ยาไฟอาวุธ
ที่มาของตำรับยายาไฟอาวุธ
แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ เล่ม 1 พระยาพิศณุประสาทเวช ร.ศ. 128
“...อันว่าลมที่กลิ้งขึ้นกลิ้งลงแลลั่นอยู่ในท้องที่เปนป้างคลื่นดุจดังลูกฟูกนั้นก็หาย ถ้าไม่หายท่านให้แต่งยาอันชื่อว่าอินทจักร์นั้นให้กินต่อไป ถ้ามิฟังยาอันใดแล้ว ท่านให้แต่งยาอันชื่อว่าไฟอาวุธนั้นให้กินต่อไป
ยาชื่อไฟอาวุธขนานนี้ เอาผลจันทน์ 1 ดอกจันทน์ 1 กระวาน 1 กานพลู 1 โกฐทั้ง 5 เทียนทั้ง 5 ชะเอมเทศ 1 กันชา 1 แก่นแสมทะเล 1 เอาสิ่งละ 1 ส่วน อุตพิด 1 เปลือกสมุลแว้ง 1 ดีปลี 1 ใบพิมเสน 1 เอาสิ่งละ 2 ส่วน รากจิงจ้อ 1 รากส้มกุ้ง 1 รากเปล้าน้อย 1 รากเปล้าใหญ่ 1 รากสะค้าน 1 รากพาชไหน 1 เอาสิ่งละ 3 ส่วน สหัศคุณเทศ 4 ส่วน บุกรอ 9 ส่วน พริกไทย 1 ขิงแห้ง 1 รากเจตมูล 1 เอาสิ่งละ 16 ส่วน รวมยา 32 สิ่งนี้ทำเปนจุณ เอาน้ำมะนาวเปนกระสายบดทำแท่งไว้ กินแก้ทราง 7 จำพวก แก้ตานโจรทั้ง 12 จำพวก แก้หืดน้ำนมทั้ง 7 จำพวก แก้ไอผอมเหลือง แลแก้ไส้พองท้องใหญ่ แก้พุงโรแลลมจุกเสียด แลแก้ป้างแก้ม้ามแก้ดานเสมหะให้ปวดมวนเสียดแทง แก้อุจจาระเปนเสมหะโลหิตระคนกันมักให้ถอยกำลัง มักให้เปนไข้ไม่รู้สึกตัวให้ลงเปนโลหิต แก้ไข้เพื่อเสมหะเพื่อลม”
สูตรตำรับยา
ประกอบด้วย ตัวยา 32 ชนิด รวมน้ำหนัก 104 ส่วน ดังนี้
ลำดับ ตัวยา น้ำหนักยา
1 ผลจันทน์ 1 ส่วน
2 ดอกจันทน์ 1 ส่วน
3 กระวาน 1 ส่วน
4 กานพลู 1 ส่วน
5 โกฐสอ 1 ส่วน
6 โกฐเขมา 1 ส่วน
7 โกฐหัวบัว 1 ส่วน
8 โกฐจุฬาลัมพา 1 ส่วน
9 โกฐเชียง 1 ส่วน
10 เทียนดำ 1 ส่วน
11 เทียนแดง 1 ส่วน
12 เทียนขาว 1 ส่วน
13 เทียนข้าวเปลือก 1 ส่วน
14 เทียนตาตั๊กแตน 1 ส่วน
15 ชะเอมเทศ 1 ส่วน
16 กัญชา 1 ส่วน
17 แก่นแสมทะเล 1 ส่วน
18 อุตพิด 2 ส่วน
19 เปลือกสมุลแว้ง 2 ส่วน
20 ดีปลี 2 ส่วน
21 ใบพิมเสน 2 ส่วน
22 รากจิงจ้อ 3 ส่วน
23 รากส้มกุ้ง 3 ส่วน
24 รากเปล้าน้อย 3 ส่วน
25 รากเปล้าใหญ่ 3 ส่วน
26 รากสะค้าน 3 ส่วน
27 รากพาชไหน 3 ส่วน
28 หัสคุณเทศ 4 ส่วน
29 บุกรอ 9 ส่วน
30 พริกไทย 16 ส่วน
31 ขิงแห้ง 16 ส่วน
32 เจตมูลเพลิงแดง 16 ส่วน
ข้อบ่งใช้
ลมจุกเสียด ปวดมวนท้อง
รูปแบบยา
ยาผง แคปซูล
ขนาดและวิธีใช้
รับประทานครั้งละ 2 กรัม วันละ 2 ครั้ง เช้าและเย็น ก่อนอาหาร
น้ำกระสายยาที่ใช้
น้ำมะนาว
ถ้าหาน้ำกระสายยาไม่ได้ ให้ใช้น้ำสุกแทน
ข้อห้ามใช้
ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ หญิงให้นมบุตร ผู้ที่มีไข้ และผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปี
ข้อควรระวัง
ควรระวังการรับประทานร่วมกับยาในกลุ่มสารกันเลือดเป็นลิ่ม (anticoagulant) และยาต้านการจับตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets)
ควรระวังการใช้ร่วมกับยา phenytoin, propranolol, theophylline และ rifampicin เนื่องจากตำรับนี้มีพริกไทยเป็นส่วนประกอบ
ควรระวังการใช้ในผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคแผลเปื่อยเพปติก และโรคกรดไหลย้อน เนื่องจากเป็นตำรับยารสร้อน
ข้อมูลเพิ่มเติม
ดานเสมหะ หมายถึง เสมหะที่คั่งค้างในลำไส้ทำให้ท้องแข็งปวดมวน
เอกสารอ้างอิง
พิศณุประสาทเวช, พระยา. แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ เล่ม 1. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ไทย สพานยศเส; ร.ศ. 128. หน้า 354.
