ข้อมูลบริการสุขภาพของไทย

 

 

โรคอุบัติใหม่ คือ โรคที่เพิ่งปรากฏขึ้นในกลุ่มประชากรในภูมิภาคหนึ่ง หรือเคยปรากฏขึ้นมาก่อนแต่เกิดการกลายพันธุ์ระบาดเพิ่มจำนวนขึ้นในพื้นที่เดิม หรือพื้นที่ใหม่ หรือในประเทศใหม่อย่างรวดเร็ว (outbreak)  โรคอุบัติใหม่หากเกิดจากเชื้อก่อโรคชนิดใหม่ที่ไม่รู้จักมาก่อนทางองค์การอนามัยโลกจะจัดให้อยู่ในกลุ่มของโรค “เอ็กซ์ (X)” 

 

“โรคเอ็กซ์” เป็นคำที่องค์การอนามัยโลกใช้เพื่ออ้างถึงโรคใหม่ที่สมมุติว่าอาจเกิดขึ้นในอนาคตและทำให้เกิดการระบาดไปทั่วโลกอย่างรุนแรง คำว่า “โรคเอ็กซ์” ถูกนำมาใช้ครั้งแรกโดยองค์การอนามัยโลกเมื่อปี 2561 โดยเป็นส่วนหนึ่งของแนวทางการเตรียมพร้อมรับมือเชื้อโรคตัวใหม่ที่อาจอุบัติขึ้นในอนาคต (R&D Blueprint for Action to Prevention Epidemics)
 

โรคอุบัติใหม่สามารถส่งผลกระทบต่อระบบสาธารณสุขอย่างมีนัยสำคัญ ทั้งในแง่ของการเจ็บป่วยและการเสียชีวิต และยังสามารถส่งผลกระทบทางเศรษฐกิจอย่างมีนัยสำคัญอีกด้วย 
 

ตัวอย่างของโรคอุบัติใหม่ ได้แก่ เอชไอวี/เอดส์ โรคไวรัสอีโบลา โรคซาร์ส ไวรัสซิกา และโควิด-19
 

จึงจำเป็นต้องติดตาม (monitoring) และศึกษาโรคอุบัติใหม่แต่ละชนิดอย่างใกล้ชิด เพื่อให้เข้าใจถึงแหล่งกำเนิด การเปลี่ยนแปลงของการแพร่เชื้อ และผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น รวมทั้งเพื่อพัฒนากลยุทธ์ที่มีประสิทธิภาพในการป้องกัน การวินิจฉัย และการรักษา
 

 

5. เมอร์ส-โควี
 

การระบาดครั้งล่าสุดของ MERS-CoV เกิดขึ้นใน"ซาอุดีอาระเบีย"ในเดือนมกราคม 2566 มีรายงานการระบาดในเมืองริยาด ซึ่งมีผู้ป่วยยืนยันการติดเชื้อ MERS-CoV 12 ราย MERS-CoV เป็นไวรัสโคโรนาที่ทำให้เกิดกลุ่มอาการทางเดินหายใจในผู้ติดเชื้อที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคตะวันออกกลาง ซึ่งเป็นโรคระบบทางเดินหายใจรุนแรงที่มีอาการ เช่น มีไข้ ไอ หายใจถี่ และปอดบวม MERS-CoV นั้นติดต่อจากอูฐหนอกที่เป็นรังโรคมายังมนุษย์ที่สัมผัสเชื้อ และยังสามารถแพร่ผ่านการสัมผัสใกล้ชิดระหว่างคนสู่คน ไม่มีการรักษาหรือวัคซีนเฉพาะสำหรับ MERS-CoV และการป้องกันคือการหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับอูฐ รักษาสุขอนามัยที่ดี และบุคลากรทางการแพทย์ที่ดูแลผู้ติดเชื้อต้องสวมหน้ากากและถุงมือ

 

6.ไวรัสนิปาห์
 

การระบาดครั้งล่าสุดของไวรัสนิปาห์เกิดขึ้นใน"อินเดีย"ในเดือนกันยายน 2564 มีรายงานการระบาดในรัฐเกรละ ซึ่งมีผู้ป่วยยืนยันการติดเชื้อไวรัสนิปาห์ 12 ราย เสียชีวิต 3 ราย ไวรัสนิปาห์เป็นไวรัสที่ระบาดจากสัตว์สู่คนที่ทำให้เกิดการติดเชื้อที่มีอาการรุนแรงที่มีอาการ เช่น มีไข้ ปวดศีรษะ อาเจียน และโคม่า ไวรัสนิปาห์ติดต่อจากค้างคาวผลไม้ที่ติดเชื้อไปยังมนุษย์ และยังสามารถแพร่กระจายผ่านทางอาหารที่ปนเปื้อนหรือสัมผัสโดยตรงกับสารคัดหลั่งของผู้ที่ติดเชื้อ ไม่มีการรักษาหรือวัคซีนเฉพาะสำหรับไวรัสนิปาห์ และการป้องกันขึ้นอยู่กับการหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับค้างคาว รักษาสุขอนามัยที่ดี และแยกผู้ป่วยที่สงสัยจากกลุ่มประชากร

 

7.ไวรัสชิคุนกุนยา

การระบาดครั้งล่าสุดของไวรัสชิคุนกุนยาเกิดขึ้นใน"ปารากวัย"ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2566 มีรายงานการระบาดในเมืองอะซุนซิออง ซึ่งมีผู้ป่วยยืนยันการติดเชื้อไวรัสชิคุนกุนยา 2,443 ราย โดยไม่มีผู้เสียชีวิต ไวรัสชิคุนกุนยาเป็นไวรัสที่มียุงเป็นพาหะซึ่งทำให้เกิดโรคไข้ชิคุนกุนยา ซึ่งเป็นโรคที่มีอาการ เช่น ผื่น มีไข้ และปวดข้ออย่างรุนแรง ซึ่งมักจะเป็นอยู่สามถึงเจ็ดวัน ไวรัสชิคุนกุนยายังสามารถทำให้เกิดโรคข้ออักเสบเรื้อรังในบางคนได้ ไม่มีการรักษาหรือวัคซีนเฉพาะสำหรับไวรัสชิคุนกุนยา การป้องกันขึ้นอยู่กับการหลีกเลี่ยงการถูกยุงกัด ใช้ยาทาไล่ยุง และกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ยุง

 

8. ไวรัสฮันตา
 

การระบาดครั้งล่าสุดของไวรัสฮันตาเกิดขึ้นในมลรัฐมิชิแกน "สหรัฐอเมริกา" ในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2564 มีรายงานการระบาดในเทศมณฑล Washtenaw เป็นหญิงติดเชื้อไวรัสขณะเข้าทำความสะอาดบ้านว่างที่มีหนูอาศัยอยู่เป็นจำนวนมากโดยการสูดดมไวรัส จากอุจจาระ ปัสสาวะหนูที่ฟุ้งกระจายขึ้นมาระหว่างการล้างทำความสะอาดพื้นที่  ไวรัสฮันตาเป็นไวรัสระบาดจากสัตว์สู่คนที่ทำให้เกิดโรค Hantavirus pulmonary syndrome (HPS) ซึ่งเป็นโรคทางเดินหายใจรุนแรงที่มีอาการ เช่น มีไข้ ปวดกล้ามเนื้อ ไอ และหายใจถี่ ไวรัสฮันตาติดต่อระหว่างสัตว์ฟันแทะและแพร่มาสู่คนโดยการหายใจเอาละอองของปัสสาวะ อุจจาระ  หรือน้ำลายของหนูเข้าไป ไม่มีการรักษาหรือวัคซีนเฉพาะสำหรับฮันตาไวรัส การป้องกันต้องอาศัยการหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสัตว์ฟันแทะ ขจัดรังโรค และลดจำนวนสัตว์ฟันแทะในบริเวณดังกล่าว

 

9.ไวรัสไข้ลาสซา
 

การระบาดครั้งล่าสุดของไวรัสไข้ลาสซาเกิดขึ้นใน"กานา"ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2566 มีรายงานการระบาดในภูมิภาคโบโน ซึ่งมีผู้ป่วยยืนยันการติดเชื้อไข้ลาสซา 14 ราย เสียชีวิต 2 ราย ไวรัสไข้ลาสซาเป็นไวรัสระบาดจากสัตว์สู่คนที่ทำให้เกิดโรคไข้ลาสซา ซึ่งเป็นไข้เลือดออกรุนแรงที่มีอาการ เช่น มีไข้ ปวดศีรษะ เลือดออก อาเจียน และท้องเสีย ไวรัสไข้ลาสซาติดต่อจากสัตว์ฟันแทะสู่คนโดยการสัมผัสกับปัสสาวะหรืออุจจาระของสัตว์ฟันแทะ ไวรัสไข้ลาสซายังสามารถแพร่กระจายจากคนสู่คนผ่านการสัมผัสกับเลือด สารคัดหลั่ง หรือเนื้อเยื่อของผู้ติดเชื้อ มียาต้านไวรัสรักษาเป็นการเฉพาะสำหรับไข้ลาสซาที่เรียกว่า “ยาไรบาวิริน”  ซึ่งสามารถลดอัตราการเสียชีวิตได้หากได้รับเร็วเมื่อเริ่มมีอาการ การป้องกันขึ้นอยู่กับการปรับปรุงสุขอนามัย หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสัตว์ฟันแทะ และแยกผู้ป่วยที่ติดเชื้อจากกลุ่มประชากร

 

10.ไวรัสมาร์บวร์ก
 

การระบาดครั้งล่าสุดของไวรัสมาร์บวร์กเกิดขึ้นใน"อิเควทอเรียลกินี"ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2566 มีรายงานการระบาดในเขต Nsock Nsomo ซึ่งมีผู้เสียชีวิต 8 ราย ได้รับการยืนยันจาก ผู้ติดเชื้อ 12 รายที่สงสัยว่าติดเชื้อไวรัสมาร์บวร์ก  ไวรัสมาร์บวร์กเป็นไวรัสที่ระบาดจากสัตว์สู่คนที่ทำให้เกิดโรคไวรัสมาร์บวร์ก(MVD) ซึ่งเป็นไข้เลือดออกรุนแรงที่มีอาการ เช่น มีไข้ ปวดศีรษะ มีเลือดออก อาเจียน และท้องเสียปนเลือด ไวรัสมาร์บวร์กติดต่อจากค้างคาวผลไม้ที่ติดเชื้อสู่คนโดยการสัมผัสกับเลือด น้ำลาย หรืออุจจาระของค้างคาว ไวรัสมาร์บวร์กสามารถแพร่กระจายจากคนสู่คนผ่านการสัมผัสกับเลือด สารคัดหลั่ง หรือเนื้อเยื่อของผู้ติดเชื้อ ไม่มีการรักษาหรือวัคซีนเฉพาะสำหรับไวรัสมาร์บวร์กการป้องกันต้องอาศัยการหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับค้างคาวกินผลไม้ บุคลากรทางการแพทย์ที่ดูแลผู้ป่วยต้องสวมอุปกรณ์ป้องกัน และแยกผู้ป่วยที่ติดเชื้อออกจากกลุ่มประชากร

ภาพปรับจาก www.clinmedjournals.org/.../inter
 

ดูตารางการเปรียบเที่ยบ 10 ไวรัสที่สุ่มเสี่ยงจะอุบัติใหม่: ระยฟักตัว รังโรค  อาการ อัตราการเสียชีวิต การป้องกันด้วยวัคซีน การรักษาด้วยยาต้านไวรัส และการระบาดที่เกิดขึ้นล่าสุดที่ไหนและเมื่อไร