ข้อมูลบริการสุขภาพของไทย

 

 

1.ไวรัสมาร์บวร์กเป็นไวรัสประเภทใด อันตรายแต่ไหน ควรกังวลหรือไม่
 

ไวรัสมาร์บวร์กเป็นอาร์เอ็นเอไวรัสรูปร่างเป็นแท่งสายยาวคล้ายถั่วงอก มีจีโนมขนาด 19,000 bp ประกอบด้วย 7 ยีนสำคัญ  3′-UTR-NP-VP35-VP40-GP1-GP2-VP30-VP24-L-5′-UTR  มีขนาดเล็กกว่าไวรัสโคโรนา 2019 ซึ่งเป็นทรงกลมคล้ายผลทุเรียน มีจีโนมขนาด 30,000 bp ประกอบด้วย 13-15 ยีน มีการติดเชื้อได้ง่ายจากการสัมผัสสารคัดหลั่งจากผู้ติดเชื้อ แต่โคโรนา 2019 แพร่เชื้อได้ดีกว่าเพราะสามารถแพร่ติดต่อทางอากาศได้ ไวรัสมาร์บวร์กมีอัตราการเสียชีวิตสูงถึง 88% อยู่ในตระกูล "ฟิโลวิริแด (Filoviridae)" เช่นเดียวกับไวรัสอีโบลาที่เรารู้จักกันเป็นอย่างดี ไวรัสมาร์บวร์กทำให้เกิดไข้เลือดออกรุนแรงในมนุษย์และลิงหลายประเภท เป็นโรคที่เป็นภัยคุกคามถึงชีวิต

 

2. ไวรัสมาร์บวร์กพบครั้งแรกเมื่อไร 
 

ไวรัสถูกค้นพบครั้งแรกในปี พ.ศ. 2510 หรือเมื่อ 56 ปีมาแล้ว โดยเกิดการระบาดในหมู่พนักงานห้องแล็บชีวภาพในเมืองมาร์บวร์ก ประเทศเยอรมัน โดยมีการติดเชื้อไวรัสจากลิงเขียวแอฟริกัน (African green monkey) ซึ่งนำเข้ามาจากยูกันดา ซึ่งเชื่อว่าไวรัสมาร์บวร์กอุบัติขึ้นและแพร่ระบาดในลิงมานานแล้วตามธรรมชาติ


 

3.ไวรัสมาร์บวร์กเป็นดีเอ็นเอหรืออาร์เอ็นเอไวรัส
 

ไวรัสมาร์บวร์กเป็นไวรัสอาร์เอ็นเอสายเนกาทีฟ มีแนวโน้มที่จะมีอัตราการกลายพันธุ์ที่สูงกว่าดีเอ็นเอไวรัสเนื่องจากเอนไซม์ของไวรัสมาร์บวร์กควบคุมการสร้างสายจีโนมของไวรัสรุ่นลูกและรุ่นหลานหละหลวม การมีอัตราการกลายพันธุ์สูงส่งผลให้เกิดไวรัสกลายพันธุ์เป็นไวรัสสายพันธุ์ใหม่เมื่อเวลาผ่านไป 
 

อัตราการกลายพันธุ์ที่สูงขึ้นนี้อาจทำให้การพัฒนาวัคซีนที่มีประสิทธิภาพอยากลำบากเนื่องจากพัฒนาและผลิตวัคซีนตามการกลายพันธุ์ของไวรัสไม่ทัน 
 

ไวรัสมาร์บวร์กในฐานะที่เป็นอาร์เอ็นเอไวรัสจะมีอัตราการกลายพันธุ์ที่สูงกว่าดีเอ็นเอไวรัสบางชนิด เช่น ไวรัสเริมหรือไวรัสฮิวแมนแพปิโลมาที่ติดต่อในมนุษย์ อย่างไรก็ตามไม่สามารถเปรียบเทียบอัตราการกลายพันธุ์ระหว่างไวรัสมาร์บวร์กกับไวรัสโคโรนา 2019 ได้โดยตรง เนื่องจากเป็นไวรัสที่มีลักษณะเฉพาะแตกต่างกัน


 

4. ไวรัสมาร์บวร์กแพร่ติดต่ออย่างไร
 

ไวรัสติดต่อสู่มนุษย์ผ่านการสัมผัสกับของเหลวในร่างกายของสัตว์เลือดอุ่นที่ติดเชื้อ เช่น ค้างคาว ลิง หมู ฯลฯ หรือระหว่างคนสู่คนจากการสัมผัสกับเลือด น้ำอสุจิ หรือของเหลวในร่างกายของผู้ที่ติดเชื้อ ไวรัสยังสามารถติดต่อมาสู่คนผ่านการสัมผัสกับพื้นผิวที่ปนเปื้อนสารคัดหลั่ง เช่น อุปกรณ์ทางการแพทย์ เช่นถุงมือ หรือเครื่องนอน


 

5. การรักษาโรคติดเชื้อไวรัสมาร์บวร์กดำเนินการอย่างไร
 

ยังไม่มีวัคซีนป้องกันและยารักษาเป็นการเฉพาะ มีอัตราการเสียชีวิตของผู้ติดเชื้อสูงถึง 88% การรักษาจึงเป็นแบบประคับประคอง เช่น การให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำและการเปลี่ยนอิเล็กโทรไลต์ ตลอดจนการจัดการกับภาวะแทรกซ้อนใดๆที่เกิดขึ้น


 

6. ป้องกันการติดเชื้อไวรัสมาร์บวร์กอย่างไร
 

หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสัตว์หรือคนที่ติดเชื้อ บุคลากรทางการแพทย์ที่ต้องสัมผัสผู้ติดเชื้อต้องใส่อุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคลอย่างครบถ้วน เช่น ถุงมือ หน้ากาก แว่นตา และชุดคลุม อย่างรัดกุม 

7. อาวุธชีวภาพ 
 

เนื่องจากไวรัสมาร์บวร์กก่อให้เกิดการเสียชีวิตสูงในอัตราสูง และแพร่เชื้อจากคนสู่คนง่ายดายทางศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคแห่งสหรัฐอเมริกา (CDC) จึงจัดให้ไวรัสมาร์บวร์กอยู่ในการควบคุมเพราะสามารถถูกใช้เป็นอาวุธชีวภาพได้ (bioterrorism agent) ถือเป็นภัยคุกคามด้านสาธารณสุขที่สำคัญ


 

8. มีวัคซีนป้องกันการติดเชื้อไวรัสมาร์บวร์กหรือไม่
 

ปัจจุบันยังไม่มีวัคซีนที่ได้รับอนุญาตให้ใช้ในมนุษย์เพื่อป้องกันหรือรักษาโรคติดเชื้อไวรัสมาร์บวร์ก อย่างไรก็ตามมีวัคซีนหลายประเภทที่อยู่ในช่วงการพัฒนาและทดสอบกับเซลล์ในห้องทดลองหรือในสัตว์  เช่นวัคซีนเชื้อตาย วัคซีนที่ใช้ไวรัสเป็นพาหะ และวัคซีนเอ็มอาร์เอ็นเอ (mRNA)
 

แม้ว่าวัคซีนเหล่านี้ได้แสดงให้เห็นถึงแสงสว่างปลายอุโมงค์ แต่ก็ยังจำเป็นต้องผ่านการทดสอบเพิ่มเติมเพื่อแสดงให้เห็นชัดเจนถึงความปลอดภัยและประสิทธิภาพในการใช้ในมนุษย์


 

9. มียาต้านไวรัสมาร์บวร์กหรือไม่
 

ปัจจุบันไม่มียาต้านไวรัสซึ่งได้รับการอนุมัติโดยเฉพาะสำหรับการรักษาการติดเชื้อไวรัสมาร์บวร์ก อย่างไรก็ตามมียาต้านไวรัสหลายตัวที่ออกฤทธิ์ต้านไวรัสมาร์บวร์กในห้องปฏิบัติการและในสัตว์ทดลอง
 

หนึ่งในยาต้านไวรัสที่อาจมาใช้รักษาโรคติดเชื้อไวรัสมาร์บวร์กคือยา “เรมเดซิเวียร์” ซึ่งได้รับการพิสูจน์แล้วว่ามีประสิทธิภาพในการยับยั้งการเพิ่มจำนวนของอาร์เอ็นเอไวรัส เช่นไวรัสไข้หวัดใหญ่ ไวรัสโคโรนา 2019 รวมทั้งไวรัสอีโบลาในการศึกษากับเซลล์ในห้องปฏิบัติการและในสัตว์ทดลอง
 

ยาต้านไวรัสฟาวิพิราเวียร์ (favipiravir) ซึ่งเป็นยาต้านไวรัสได้หลายประเภท(broad spectrum) เช่นใช้รักษาไข้หวัดใหญ่และไวรัสโคโรนา 2019 ในบางประเทศ พบว่าฟาวิพิราเวียร์สามารถยับยั้งการเพิ่มจำนวนของไวรัสมาร์บวร์กได้ในหลอดทดลองได้
 

นอกจากนี้โมโนโคลนอลแอนติบอดียังแสดงให้เห็นว่าเป็นทางเลือกในการรักษาสำหรับการติดเชื้อไวรัสมาร์บวร์ก โมโนโคลนอลแอนติบอดีเป็นสารชีวโมเลกุลที่ผลิตขึ้นในห้องปฏิบัติการ เลียนแบบความสามารถของแอนติบอดีที่ระบบภูมิคุ้มกันสร้างขึ้นเพื่อต่อสู้กับไวรัสตามธรรมชาติ โดยจะเข้าจับกับโปรตีนส่วนหนามของไวรัสอย่างเฉพาะเจาะจง โมโนโคลนอลแอนติบอดีหลายตัวได้รับการพัฒนาขึ้นต่อเป้าหมายสำคัญของไวรัสมาร์บวร์ก โดยแสดงให้เห็นว่ามีประสิทธิภาพในการยับยั้งไวรัสเพิ่มจำนวนในเซลล์ในหลอดทดลองและในสัตว์ทดลอง 

 

ในอดีตมีการระบาดหลายครั้งของไวรัสมาร์บวร์กซึ่งเชื่อมโยงกับพิธีกรรมงานศพในแอฟริกา คาดว่าไวรัสนี้ติดต่อผ่านการสัมผัสโดยตรงกับของเหลวในร่างกายของผู้เสียชีวิต อาทิ เลือด น้ำลาย อาเจียน ปัสสาวะ และอุจจาระ ในระหว่างพิธีกรรมงานศพตามประเพณี ผู้ร่วมไว้อาลัยอาจสัมผัสใกล้ชิดกับร่างของผู้เสียชีวิต ซึ่งจะเพิ่มความเสี่ยงในการแพร่เชื้อไวรัส




 

11. การถอดรหัสพันธุกรรมไวรัสมาร์บวร์กทั้งจีโนมจะมีประโยชน์หรือไม่ 
 

การถอดรหัสจีโนมทั้งหมดของไวรัสมาร์บวร์ก สามารถให้ข้อมูลที่มีประโยชน์ ได้แก่ :

12. การตรวจไวรัสมาร์บวร์กในแหล่งน้ำเสียมีประโยชน์อย่างไร

การตรวจหาไวรัสมาร์บวร์ก จากน้ำเสียใกล้ชุมชนสามารถใช้เตือนล่วงหน้าถึงการระบาดหรือการปรากฏตัวของผู้ติดเชื้อภายในชุมชน แม้กระทั่งก่อนที่พวกเขาจะแสดงอาการหรือเจ็บป่วยต้องพบแพทย์และเข้ารักษาตัวใน ร.พ. 

ในกรณีของไวรัสมาร์บวร์กมีการพิสูจน์แล้วว่าไวรัสสามารถปะปนออกมาในอุจจาระและปัสสาวะของผู้ติดเชื้อ โดยตรวจพบอนุภาคของไวรัสเหล่านี้ในตัวอย่างน้ำเสีย ตัวอย่างเหล่านี้จะถูกตรวจกรองด้วยวิธีการทางชีวโมเลกุล เช่น RT-PCR หรือ LAMP เพื่อตรวจหาสารพันธุกรรมของไวรัส รวมทั้งการถอดรหัสพันธุกรรมบางส่วนของจีโนมเพื่อบ่งชี้สายพันธุ์


 

ไม่มีหลักฐานว่าไวรัสมาร์บวร์ก สามารถแพร่ผ่านทางอากาศได้ ไวรัสมาร์บวร์ก ส่วนใหญ่ติดต่อผ่านการสัมผัสโดยตรงกับของเหลวในร่างกายของผู้ติดเชื้อ เช่น เลือด น้ำลาย อาเจียน ปัสสาวะ และอุจจาระ ไวรัสสามารถติดต่อผ่านการสัมผัสกับพื้นผิวหรือวัตถุที่ปนเปื้อน เช่น อุปกรณ์ทางการแพทย์หรือเครื่องนอน

14. ไวรัสมาร์บวร์กมีค่า R-naught เท่าไร   
 

R₀ (อ่านว่า "R-naught") เป็นคำศัพท์ทางคณิตศาสตร์ที่ใช้อธิบายจำนวนเฉลี่ยของคนที่จะติดโรคจากผู้ติดเชื้อ 1 คนในกลุ่มประชากรที่ไม่มีภูมิคุ้มกันต่อโรค

ค่าที่แน่นอนของ R₀ สำหรับไวรัสมาร์บวร์ก ยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด เนื่องจากมีการแพร่ระบาดของไวรัสค่อนข้างน้อย อย่างไรก็ตามคาดว่าค่า R₀ ของไวรัสมาร์บวร์ก น่าจะอยู่ในช่วงระหว่าง 1.5 - 3.5 ซึ่งหมายความว่าผู้ติดเชื้อแต่ละคนมีแนวโน้มที่จะแพร่เชื้อไวรัสไปยังผู้อื่นระหว่าง 1.5 ถึง 3.5 คนในกลุ่มประชากรที่ไม่มีภูมิคุ้มกัน

15. ใช้ข้อมูลจากโซเชียลมีเดียช่วยตรวจสอบการแพร่ระบาดของไวรัสได้หรือไม่?
 

โซเชียลมีเดียอาจเป็นเครื่องมือที่มีประโยชน์ในการติดตามและตอบสนองต่อการระบาดของโรคติดเชื้อ รวมถึงไวรัสมาร์บวร์ก บุคคลมักจะใช้แพลตฟอร์มโซเชียลมีเดียเพื่อแบ่งปันข้อมูลเกี่ยวกับสถานะสุขภาพและอาการใดๆ ที่พวกเขากำลังประสบอยู่ หน่วยงานด้านสาธารณสุขสามารถใช้ข้อมูลนี้เพื่อตรวจหาการระบาดที่อาจเกิดขึ้นและเพื่อเป็นแนวทางในการตอบสนอง

ตัวอย่างการใช้แพลตฟอร์มโซเชียลมีเดียเช่น Twitter และ Facebook ในอดีตเพื่อติดตามการแพร่กระจายของโรคติดเชื้อ เช่น ไวรัสซิกาและไวรัสอีโบลา นักวิจัยได้ใช้ข้อมูลโซเชียลมีเดียเพื่อติดตามการแพร่กระจายทางภูมิศาสตร์ของไวรัส เพื่อระบุกลุ่มประชากรที่มีความเสี่ยง และเพื่อตรวจหาการระบาดที่อาจเกิดขึ้นก่อนที่จะแพร่ระบาด

16 ทำไมไวรัสนี้จึงตั้งชื่อตามเมืองในเยอรมนี

ไวรัสมาร์บวร์ก ได้รับการตั้งชื่อตามเมืองมาร์บวร์ก ในเยอรมนี เนื่องจากพบการระบาดครั้งแรกในเมืองนี้เมื่อปี 2510 จากบรรดาเจ้าหน้าที่ห้องปฏิบัติการที่ดูแลลิงเขียวจากแอฟริกันจำนวน 31 ราย และ 7 รายในจำนวนนี้เสียชีวิต โดยมีอัตราการเสียชีวิตประมาณ 23% เช่นเดียวกับไวรัสอีโบลาได้รับการตั้งชื่อตามแม่น้ำอีโบลาในสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก ซึ่งเป็นที่ที่พบไวรัสเป็นครั้งแรก ในทำนองเดียวกันไวรัสซิกาได้รับการตั้งชื่อตามป่าซิกาในยูกันดา ซึ่งเป็นที่ที่แยกไวรัสได้เป็นครั้งแรก

17. ทำไมการระบาดของไวรัสจากสัตว์มาสู่คน ส่วนใหญ่เกิดมาจากประเทศในแอฟริกา?
 

การระบาดของไวรัสสามารถเกิดขึ้นได้ในทุกส่วนของโลกและไม่เฉพาะเจาะจงในแอฟริกา อย่างไรก็ตาม ปัจจัยบางอย่างในแอฟริกาสามารถนำไปสู่การเกิดและการแพร่กระจายของโรคติดเชื้อได้

 

เป็นการยากที่จะประเมินจำนวนไวรัสที่สามารถแพร่เชื้อในสัตว์เลือดอุ่นได้ เนื่องจากไวรัสชนิดใหม่ถูกค้นพบและจัดประเภทอยู่ตลอดเวลา อย่างไรก็ตาม การศึกษาที่ตีพิมพ์ในวารสาร "Nature" ในปี 2018 ประมาณว่ามีไวรัสอย่างน้อย 214 ตระกูลที่ติดเชื้อในสัตว์มีกระดูกสันหลัง โดยในแต่ละตระกูลของไวรัส อาจมีไวรัสหลายสายพันธุ์ที่สามารถแพร่เชื้อไปยังโฮสต์ที่แตกต่างกันได้ ตัวอย่างเช่น  ไวรัสตระกูลโคโรนาสามารถแพร่เชื้อไปยังมนุษย์และสัตว์อื่นๆ ได้ นอกจากนี้ ไวรัสบางชนิดสามารถกลายพันธุ์อย่างรวดเร็วเกิดวิวัฒนาการเป็นสายพันธุ์ใหม่ ซึ่งทำให้ยากต่อการประมาณจำนวนชนิดของไวรัสที่แน่นอน

19. ไวรัสในสัตว์อะไรบ้างที่แพร่มาระบาดจากสัตว์มาสู่คน?

 

สิ่งสำคัญคือต้องสังเกตว่าแม้ว่าไวรัสเหล่านี้จะมีต้นกำเนิดจากสัตว์ แต่ก็ไม่ใช่ว่าทั้งหมดจะแพร่เชื้อโดยสัตว์เท่านั้น บางชนิดสามารถติดต่อโดยตรงจากคนสู่คน หรือผ่านทางอาหารหรือน้ำที่ปนเปื้อน


 

20. รายชื่อวัคซีนได้พฒนาขึ้นมาเพื่อป้องกันมนุษย์จากการติดเชื้อไวรัส
 

รายชื่อวัคซีนที่ใช้บ่อยและเป็นที่รู้จักสำหรับป้องกันมนุษย์จากการติดเชื้อไวรัส

 

21. รายชื่อยาต้านไวรัสที่พัฒนาขึ้นมาเพื่อป้องกันและรักษามนุษย์จากการติดเชื้อไวรัส

22. จำนวนผู้ติดเชื้อไวรัสมาร์บวร์กและเสียชีวิตระหว่าง พ.ศ. 2510-2566 
 

พ.ศ. 2510 เยอรมนีและยูโกสลาเวีย ติดเชื้อ 31 ราย เสียชีวิต 7 ราย (23%) ในกลุ่มคนงานในห้องปฏิบัติการที่จัดการกับลิงเขียวแอฟริกันที่นำเข้ามาจากยูกันดา

พ.ศ. 2518 โจฮันเนสเบิร์ก แอฟริกาใต้ ซิมบับเว ติดเชื้อ 3 เสียชีวิต 1 (33%) 

พ.ศ. 2523 เคนยา ติดเชื้อ 2 รายเสียชีวิต 1 ราย(50%) เข้าชมถ้ำ Kitum ในอุทยานแห่งชาติ Mount Elgon ของเคนยา 

พ.ศ. 2530 เคนยา ติดเชื้อ 1 รายเสียชีวิต  1 ราย(100%) เข้าชมถ้ำ Kitum ในอุทยานแห่งชาติ Mount Elgon ของเคนยา

พ.ศ. 2533 รัสเซีย ติดเชื้อ 1 ราย เสียชีวิต  1 ราย(100%) การปนเปื้อนในห้องปฏิบัติการ

พ.ศ. 2541-2543 สาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก ติดเชื้อ 154 ราย เสียชีวิต 128 ราย (83%) คนงานในเหมืองทองใน Durba 

พ.ศ. 2547-2548 แองโกลา ติดเชื้อ 252 ราย เสียชีวิต 227 ราย (90%) 

พ.ศ. 2550 ยูกันดา ติดเชื้อ 4 ราย  ตาย 1 ราย (25%) ทำงานในเหมืองตะกั่วและทองคำ 

2551 ติดเชื้อจากถ้ำ Maramagambo ในยูกันดา ติดเชื้อ 1 รายแต่ไม่เสียชีวิต  

2551 ติดเชื้อจากถ้ำ Maramagambo ในยูกันดา ติดเชื้อ1 ราย  เสียชีวิต 1 ราย  (100%) 

พ.ศ. 2555 ยูกันดา ติดเชื้อ 15 ราย เสียชีวิต  4 ราย (27%) ในเขต Kabale, Ibanda, Mbarara และ Kampala 

พ.ศ. 2557 ยูกันดา มีผู้ป่วยยืนยัน 1 ราย (เสียชีวิต) 

พ.ศ. 2017 ยูกันดา ติดเชื้อ 4 ราย เสียชีวิต 3 ราย (75%) 

พ.ศ. 2564 Guinea Guéckédou ติดเชื้อ 1 ราย ตาย 1 ราย (100%) มี

พ.ศ. 2565 กานา ติดเชื้อ 3 รายเสียชีวิต 2 ราย

พ.ศ. 2566  อิเควทอเรียลกินี ติดเชื้อ 16 รายเสียชีวิต 9 ราย 


* ภาพจากศูนย์จีโนมฯ