ข้อมูลบริการสุขภาพของไทย

พิษของสารไซยาไนด์สามารถเข้าสู่ร่างการได้ 2 ทางคือ ทางผิวหนัง (การดื่ม ฉีด จับ) และระบบทางเดินหายใจ (การสูดดม) 

 

นั่นเป็นเพราะ ไซยาไนด์ พบได้ใน 2 รูปแบบคือ 

 

1) ของแข็ง หรือ เกลือไซยาไนด์ ซึ่งเป็นโซเดียมไซยาไนด์ หรือ โปรแตสเซียม ไซยาไนด์ และ 

2) สถานะก๊าซ หรือ ก๊าซไซยาไนด์  ซึ่งเป็น ไฮโดรเจน ไซยาไนด์ ที่เกิดจากปฏิกิริยาของเกลือไซยาไนด์ผสมกับกรด (เช่น กรดเกลือ หรือ กรดกำมะถัน) 

 

ไม่ว่าอย่างไร ทั้งสองสถานะ คือ เกลือไซยาไนด์ หรือก๊าซไซยาไนด์ ต่างก็ "เป็นพิษ" ทั้งสอบแบบ มีอันตรายถึงตายได้เลย 

 

 

สารไซยาไนด์ไม่มีกลิ่น สี รสชาติ มนุษย์จึงอาจรับเข้าไป สูดดม หรือหายใจ โดยไม่รู้ตัวได้  

 

ระดับของไซยาไนด์ที่เป็นพิษ (lethal dose) ต่อมนุษย์นั้นคือ 0.5–3.5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม หรือ เทียบได้กับเม็ดถั่วเขียว 1 เม็ด

 

 

 

 

 

ทำไมจึงกล่าวว่าไซยาไนด์ เป็นสารพิษร้ายแรงที่แฝงอยู่รอบตัว นั่นเพราะว่าในชีวิตประจำวันรอบตัวเรามีหลายสิ่งที่เกี่ยวข้องกับไซยาไนด์ 

 

 

 

ไซยาไนด์ เป็นสารประกอบที่มีความเป็นพิษ ซึ่งเป็นอัตรายทางเคมี (chemical hazard) ที่พบตามธรรมชาติในพืชหลายชนิด เช่น มันสัมปะหลัง สบู่ดำ หน่อไม้ ถั่วลิมา อัลมอนด์ชนิดขม ข้าวชนิดต่างๆ เช่น ข้าวเจ้า ข้าวสาลี ข้าวบาร์เล่ย์ ข้าวโอ๊ต ข้าวไรน์ ข้าวฟ่าง ข้าวโพด ถั่วชนิดต่างๆ อ้อย แอบเปิ้ล เผือก หน่อไม้ เมล็ดอัลมอล เชอรี่ พีช มะม่วง มะละกอ ฝรั่ง มะนาว โดยอยู่ในรูปไซยาโนไกลโคไซด์ต่างๆ กัน เช่น ในมันสำปะหลัง พบในรูปลินามาริน (linamarin) และโลทอสตราลิน (lotaustralin)  ร้อยละ 80-90 และที่เหลือพบในรูปของไซยาไนด์อิสระหรือไฮโดรเจนไซยาไนด์ ในขณะที่ในถั่วลิมาพบในรูปอะไมดาลิน (amygdalin) และพรูนาริน (prunasin) เป็นต้น 

 

ทำไมพบสารพิษในพืชล่ะ 

เพราะพืช ใช้ไซยาไนด์ เพื่อสู้กับผู้รุกรานไงล่ะ  

 

อธิบายได้ว่า พืชจะมีเอนไซม์ที่สามารถย่อยสลายไซยาโนไกลโคไซด์ต่างๆ ให้เป็นไฮโดรเจนไซยาไนด์ ซึ่งเป็นพิษต่อศัตรูผู้รุกรานได้ เช่น ในมันสำปะหลังจะมีเอนไซม์ลินามาริเนส (linamarinase) พบในส่วนต่างๆ ของพืชสามารถย่อยลินามารินไปเป็นไฮโดรเจนไซยาไนด์ซึ่งเป็นพิษ 

 

 

 

ไซยาไนด์อาจพบได้จาก ควันไอเสียรถยนต์ มลพิษจากโรงงานอุตสาหกรรม ควันจากเตาเผาขยะควันบุหรี่ ควันจากไฟไหม้และอาจพบในน้ำเสียจากโรงงานกลุ่มเคมีอินทรีย์ และอุตสาหกรรมการผลิตเหล็กหรือเหล็กกล้าได้

 

ไซยาไนด์นำมาใช้ในอุตสาหกรรมหลายประเภท ในการเกษตร อาหาร พลาสติก โลหะ มากมาย รอบๆ ตัว 

 

ไซยาไนด์ เป็นสารที่ใช้ในอุตสาหกรรมโลหะ พลาสติก และยางในรูปแบบสารประกอบต่าง ๆ Calcium cyanamide (nitrolim, calcium carbimide, cyanamide) เป็นผงสีดำเทาเป็นประกาย ใช้สำหรับบ่มเพาะในงานเกษตรกรรม ยาฆ่าแมลง ยาปราบวัชพืช อุตสาหกรรม คอตตอน อุตสาหกรรมเหล็กใช้ทำให้เหล็กแข็งตัว และยังเป็นสารตั้งต้นของการผลิตเมลามีน

 

Cyanogen, cyanogen bromide and cyanogen chloride ใช้เป็นส่วนผสมในเชื้อเพลิง และใช้ในการตัดเหล็กที่ทนความร้อนสูง นอกจากนี้ยังใช้ในอุตสาหกรรมฟอกหนัง เป็นส่วนประกอบของยาฆ่าแมลง และใช้สกัดทอง

 

Hydrogen cyanide ใช้ในอุตสาหกรรมไฟเบอร์ พลาสติก ขัดเงาโลหะ การย้อมสี และการถ่ายภาพ

 

Potassium ferricyanide (red prussiate of potash) ใช้ในอุตสาหกรรมโลหะ การถ่ายภาพการย้อมสี และ การผลิตแผงวงจรอิเล็กทรอนิกส์

 

 

คุณสมบัติก่อมะเร็ง
 

EPA ได้จัดไซยาไนด์เป็นกลุ่ม D, ไม่จัดเป็นสารก่อมะเร็งในมนุษย์

 

การดูแลรักษาผู้ป่วยที่ได้รับสารไซยาไนด์