ข้อมูลบริการสุขภาพ

 

          พีเอสเอ หรือ prostate specific antigen เป็นสารที่ต่อมลูกหมากสร้างขึ้นและขับออกมาเป็นส่วนประกอบหนึ่งในนำ้อสุจิ ทำหน้าที่เป็นเอนไซม์ย่อยนำ้อสุจิให้มีความเหนียวลดลงหลังจากถูกหลั่งออกมานอกร่างกายมากกว่า 10-15 นาทีแล้ว เพื่อช่วยให้นำ้อสุจิไหลไปสู่ปากมดลูกในเพศหญิงได้ง่ายขึ้น

 

          พีเอสเอส่วนน้อยแค่ประมาณหนึ่งในพันจะถูกขับออกมาอยู่ในเลือด ซึ่งมีประโยชน์ในการใช้ตรวจคัดกรองมะเร็งต่อมลูกหมากในผู้ที่ยังไม่มีอาการ

 

 

 

 

          จริงๆ แล้วมะเร็งต่อมลูกหมากไม่ได้สร้างสารพีเอสเอมากขึ้น แต่เซลล์มะเร็งจะทำลายเยื่อบุผิวของเซลล์ต่อมลูกหมากจึงทำให้สารพีเอสเอรั่วเข้ากระแสเลือดได้มากขึ้น

 

 

 

โดยทั่วไปถือว่าค่าพีเอสเอไม่ควรสูงเกิน 4 นาโนกรัม/มิลลิลิตร แต่จริงๆ แล้วผู้ที่มีค่าพีเอสเอที่ไม่เกินนี้ก็ยังมีโอกาสเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากได้ราว 2%

 

 

 

          การที่ค่าพีเอสเอสูงขึ้น มีความจำเพาะกับการเกิดโรคหรือภาวะผิดปกติของต่อมลูกหมาก แต่ไม่ได้บอกว่าจะเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากเสมอไป สิ่งที่ทำให้ค่าพีเอสเอสูงขึ้นได้แก่

 

 

 

          ควรปรึกษากับศัลยแพทย์ทางเดินปัสสาวะ (urologist) โดยเร็ว แพทย์จะทำการซักประวัติผู้ป่วย ประวัติครอบครัวเรื่องมะเร็งต่อมลูกหมาก ตรวจร่างกายเพิ่มเติมและตรวจต่อมลูกหมากทางทวารหนัก เพื่อพิจารณาถึงสาเหตุที่ทำให้ค่าพีเอสเอสูงขึ้นและความเสี่ยงในการเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก ประเด็นที่น่าสนใจก็คือ การวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมากจะทำได้โดยการเจาะตรวจชิ้นเนื้อแล้วพบมะเร็งเท่านั้น การตรวจค้นเพิ่มเติมโดยอัลตราซาวน์ต่อมลูกหมากหรือเอกซเรย์คอมพิวเตอร์มีประโยชน์น้อยในการช่วยวินิจฉัย

 

          กรณีค่าพีเอสเอสูงขึ้นไม่มากโดยทั่วไปคือ 4-10 นาโนกรัม/มิลลิลิตร และตรวจต่อมลูกหมากทางทวารหนักไม่พบความผิดปกติ แพทย์อาจแนะนำให้

ทั้งนี้ขึ้นกับดุลยพินิจของแพทย์ร่วมกับการตัดสินใจของผู้ป่วย

         

 

          กรณีค่าพีเอสเอสูงมากกว่า 10 นาโนกรัม/มิลลิลิตร หรือตรวจต่อมลูกหมากทางทวารหนักพบความผิดปกติชัดเจน แนะนำให้เจาะตรวจชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากไปเลยเนื่องจากมีความเสี่ยงของมะเร็งต่อมลูกหมากสูง 

 

 

 

การตรวจคัดกรองด้วยค่าพีเอสเอจะทำให้ตรวจพบมะเร็งต่อมลูกหมากตั้งแต่ระยะแรกมากขึ้น แต่ปัญหาที่เกิดขึ้นตามมาก็คือ

 

ในปัจจุบันจึงยังไม่มีข้อสรุปว่าการตรวจคัดกรองมะเร็งต่อมลูกหมากด้วยค่าพีเอสเอมีประโยชน์จริงหรือไม่ ขึ้นกับการตัดสินใจของแต่ละบุคคล แต่ถ้าตัดสินใจว่าจะคัดกรองจะแนะนำใน

 

ถ้าตรวจคัดกรองแล้วพบว่าค่าพีเอสเอปกติดี แนะนำให้ตรวจซำ้ทุก 1-2 ปี จนกว่าจะอายุครบ 75 ปีซึ่งการตรวจคัดกรองหลังจากนี้จะไม่มีประโยชน์แล้ว

 

 

นพ.มนินธ์ อัศวจินตจิตร์

8 กันยายน 2556