โรคไข้มาลาเรีย
มาลาเรีย เป็นโรคที่พบเฉพาะในเขตร้อนเท่านั้น ยุงก้นปล่องเป็นพาหะของไข้มาลาเรีย ยุงก้นปล่องทีสำคัญในเมืองไทยมี 2 ชนิด Anopheles dirus พบในป่าทึบ ชอบออกไข่ตามแอ่งน้ำนิ่งขังตามธรรมชาติ เช่น แอ่งหินในป่าทึบ นิสัยชอบกัดกินเลือดคนมาก ไม่ชอบกัดสัตว์อื่น ออกหากินตอนดึกถึงเช้ามืด แต่ถ้าป่าทึบมากๆ ก็หากินช่วงกลางวันด้วย ยุงชนิดนี้เป็นชนิดที่มีความสามารถในการแพร่เชื้อมาลาเรีย มากกว่ายุงพาหะชนิดอื่นในประเทศไทย อีกชนิดหนึ่งคือ Anopheles minimus พบตามชายป่า ชอบวางไข่ในลำธารน้ำใสไหลเอื่อยๆ และกัดคนนอกบ้านโดยเฉพาะตอนหัวค่ำ
เชื้อมาลาเรียมีหลายชนิด ชนิดที่พบบ่อยที่สุดในประเทศไทยคือ ชนิด ฟาลซิปารัม ( falciparum ) และไวแวกซ์ (vivax) ที่พบมากและมีอาการรุนแรง คือ ชนิด ฟาลซิปารัม อาการที่สำคัญของมาลาเรีย คือ อาการไข้ ช่วงแรกอาจมีอาการไข้ต่ำ ๆ ปวดศรีษะ ปวดเมื่อยตามตัวแต่หลังจากนั้นจะมีไข้สูง หนาวสั่น อาจจะมีไข้เป็นพักๆ อาการไข้มักเกิดหลังรับเชื้อประมาณ 9 -17 วัน ดังนั้นถ้ามีอาการดังกล่าวหลังจากเข้าป่าประมาณ 1-2 สัปดาห์ ควรไปรับการตรวจหาเชื้อมาลาเรียทันที อาการมาลาเรียฟาลซิปารัมที่เป็นรุนแรง ได้แก่ เหลือง ปอดบวมน้ำ ไตวายและมาลาเรียขึ้นสมอง ซึ่งจะมาด้วยอาการชักหรือหมดสติ หากมีอาการแทรกซ้อนดังกล่าวเกิดขึ้น โอกาสที่ผู้ป่วยจะเสียชีวิตก็มีสูง
การวินิจฉัยที่ใช้กันทั่วไป โดยการเจาะเลือดและย้อมดูเชื้อมาลาเรียด้วยกล้องจุลทรรศน์ เมื่อพบว่าเป็นมาลาเรียแล้ว แนะนำให้นอนโรงพยาบาล โดยเฉพาะผู้ที่ไม่เคยเป็นมาลาเรียมาก่อน เพราะผู้ป่วยกลุ่มนี้มักมีอาการรุนแรง และต้องให้ยาฉีดทางหลอดเลือดดำ เพราะส่วนใหญ่มักจะกินไม่ได้ คลื่นไส้ อาเจียน การให้ยาต้านมาลาเรียที่นิยมใช้กันอยู่ทั่วไปในการรักษามาลาเรียชนิดฟาลซิปารัม คือควินินร่วมกับเตตร้าชัยคลิน นอกจากนั้น ยังมียากลุ่มใหม่ที่ใช้ได้ผลดีเช่น อาร์ทีซูเนทและอาร์ทีมีเทอร์ จำเป็นต้องได้รับยาจนครบเพื่อป้องกันการดื้อยาได้ ส่วนมาลาเรีย ชนิดไวแวกซ์ อาการไม่รุนแรงและไม่มีโรคแทรกซ้อนมาก การรักษาจะใข้ยากินคลอโรควินร่วมกับยาไพรมาควิน ซึ่งจะต้องกินจนครบ 2 สัปดาห์ เพราะเชื้อชนิดนี้หลบซ่อนในตับและออกมาทำให้เป็นไข้มาลาเรียอีกได้ นอกจากนี้ยังต้องระวังอาการแทรกซ้อนต่างๆที่สำคัญ คือ ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ หรือเกิดภาวะดีซ่านตาเหลือง หรือในเด็กอาจต้องเจาะเลือดวัดระดับน้ำตาลในเลือดเป็นระยะ เพื่อให้น้ำตาลได้ทัน ถ้าเกิดภาวะไตวายร่วมกันก็ต้องล้างไต หากมาลาเรียขึ้นสมองก็อาจต้องใส่เครื่องช่วยหายใจและและให้ยากันชัก ซึ่งโรคแทรกซ้อนเหล่านี้ เมื่อผู้ป่วยหายจากมาลาเรียก็จะกลับคืนปกติ
การป้องกันไข้มาลาเรีย
ทำได้โดยหลีกเลี่ยงการเข้าไปในป่าที่มียุงก้นปล่องอาศัยอยู่ รวมทั้งแหล่งที่มีการระบาดของเชื้อมาลาเรียตามป่าเขา ตามแนวชายแดนป้องกันไม่ให้ยุงกัดโดยสวมใส่เสื้อผ้าที่ปกปิดร่างกายมิดชิด ไม่ควรใส่เสื้อผ้าสีดำหรือสีคล้ำเพราะยุงชอบแสงสลัวๆ หลีกเลี่ยงการพักแรมในป่าทึบ ถ้าจำเป็นควรนอนในมุ้งในเต้นท์ที่กันยุงได้หรือห้องที่มีมุ้งลวด การใช้ยาทาป้องกันยุงที่นิยมใช้ คือ N,N-diethyl-toluamide (DEET) มีฤทธิ์อยู่ได้ 4-6 ชั่วโมง โดยต้องทาให้ทั่วบริเวณที่อยู่นอกผ้า ส่วนยาพ่นไล่ยุงและจุดรมควัน ประกอบกับ Pyrethrum ใช้ไล่ยุงได้ดีแต่ออกฤทธิ์ไม่นานสำหรับยาที่กินป้องกันมาลาเรีย ปัจจุบันนี้ไม่แนะนำให้กินยาป้องกันมาลาเรีย เนื่องจากเชื้อดื้อยามากและทำให้เข้าใจผิดว่ากินยาแล้วจะไม่เป็น นอกจากนั้นถ้าเป็นมาลาเรียขึ้นมาจริง ๆ ก็อาจตรวจเลือดไม่พบเชื้อ เมื่อตรวจพบอีกทีก็มีอาการมากแล้ว
ข้อมูลจาก กระทรวงสาธารณสุข
