ในที่ประชุมประจำปีของ “สภาเศรษฐกิจโลก” หรือ World Economic Forum ประจำปี 2024 ผู้เชี่ยวชาญและผู้นำโลกได้เน้นย้ำถึงความเร่งด่วนในความร่วมมือของชาติสมาชิกในการพัฒนาแผนปฏิบัติการเชิงรุกเพื่อต่อสู้กับโรค X (โรคติดเชื้อไวรัสหรือจุลชีพต่างๆ) ที่อาจก่อปัญหาไปทั่วโลกและการเตรียมระบบสุขภาพเพื่อลดผลกระทบสำหรับการแพร่ระบาดที่อาจเกิดขึ้น
ดร. ทีโดรส อัดฮานอม เกเบรเยซุส ผู้อำนวยการใหญ่องค์การอนามัยโลก ได้กล่าวในที่ประชุมว่าทางองค์การอนามัยโลก (WHO) ได้ประชุมเกี่ยวกับโรค X ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2560 และอาจถือได้ว่าโควิด-19 เป็นโรค X โรคแรก โดยเน้นย้ำในที่ประชุมว่า “คำถามที่ว่าจะเกิดโรคระบาดทั่วโลกอย่างโควิด-19 ขึ้นอีกหรือไม่อาจไม่ถูกต้องนักแต่ควรถามว่าจะเกิดขึ้นเมื่อใดมากกว่า และทุกประเทศควรเตรียมพร้อมตั้งแต่บัดนี้
โรคเอ็กซ์(disease X) คืออะไร
โรคเอ็กซ์(disease X) คืออะไร และเหตุใดในที่ประชุมประจำปีของ World Economic Forum 2024 ถึงให้ความสนใจ
“โรคเอ็กซ์" หมายถึงบรรดาจุลชีพหรือไวรัสก่อโรคที่เราไม่รู้จัก หรือยังรู้จักไม่เพียงพอซึ่งมีศักยภาพในการก่อให้เกิดโรคระบาดร้ายแรงระหว่างประเทศ
WHO แถลงล่าสุดจะอัปเดตรายชื่อเชื้อโรคที่สำคัญที่สามารถทำให้เกิดการระบาดและโรคระบาดทั่วโลก และประเทศต่างๆควรเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด โดย WHO ได้รวม“โรคเอ็กซ์" ไว้ในรายการด้วย
WHO กำลังปรับปรุงรายชื่อเพื่อเป็นแนวทางให้ทั่วโลกทั้งภาครัฐ เอกชน และ NGO ร่วมกันลงทุนในด้านการวิจัยและพัฒนา (R&D) ล่วงหน้าโดยเฉพาะอย่างยิ่งทางด้านวัคซีน การทดสอบทางห้องปฏิบัติการ และการรักษา เพื่อจะมีผลิตภัณฑ์พร้อมใช้ได้ทันท่วงทีเมื่อเกิดการระบาด
กระบวนการอัปเดตเริ่มต้นเมื่อปลายเดือนตุลาคม 2565 โดยอาศัยนักวิทยาศาสตร์กว่า 300 คนทั่วโลกมาร่วมกันวิเคราะห์หลักฐานเกี่ยวกับตระกูลไวรัสและแบคทีเรียมากกว่า 24 ตระกูล มุ่งเน้นไปที่สายพันธุ์ที่ยังไม่มียารักษา ยังไม่มีวัคซีนในการป้องกัน เป็นอันดับแรก
ปัจจุบันมีไวรัสไม่น้อยกว่า 320,000 ชนิดที่แพร่ติดต่ออยู่ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม แต่ไวรัสที่พบติดต่อและก่อโรคในมนุษย์มีเพียง “219 ชนิด” หรือเป็นเพียง “ร้อยละ 0.06” อันหมายถึงยังมีไวรัสอีกมากจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่พร้อมจะแพร่ติดต่อข้ามมาสู่คนหากมีโอกาสเหมาะ
รายชื่อของไวรัสและจุลชีพปัจจุบันประกอบด้วย
โควิด-19, ไข้เลือดออกไครเมีย-คองโก, โรคไวรัสอีโบลาและโรคไวรัสมาร์บวร์ก, ไข้ลาสซา, โรคทางเดินหายใจตะวันออกกลาง (MERS) และ โรคทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรง (SARS), โรคนิปาห์และโรคเฮนิปาไวรัส, ไข้ริฟต์วัลเลย์, ซิกา และโรค X
รายการเชื้อโรคที่สำคัญนี้ได้กลายเป็นจุดอ้างอิงสำหรับนักวิจัยทั่วโลกว่าควรมุ่งเน้นสรรพกำลังเพื่อจัดการกับภัยคุกคามต่อประชาชนในระดับพื้นที่ ประเทศ และทั่วโลก
ต้นกำเนิดของโรค X
ผู้เชี่ยวชาญเชื่อว่าเชื้อโรค เช่น โรค X มีแนวโน้มว่าจะเป็นไวรัสทางเดินหายใจ ซึ่งอาจแพร่กระจายในสัตว์บางชนิด เช่น ค้างคาว นิ่ม นก หรือสุกร และอาจมีโอกาสแพร่เชื้อสู่มนุษย์ได้
การเตรียมตัวสำหรับโรค X
บรรดาผู้เชี่ยวชาญเน้นย้ำถึงความจำเป็นในการจัดทำแผนที่แข็งแกร่งและมีประสิทธิภาพเพื่อเตรียมพร้อมสำหรับสถานการณ์ที่เลวร้ายที่สุด เนื่องจากโรคในระดับโรค X ในครั้งต่อไปอาจทำให้เกิดความเสียหายมากกว่าโรคโควิด-19 บทเรียนจากโควิด-19 เช่น ความสำคัญของความโปร่งใสและระบบการเตือนภัยล่วงหน้า กำลังได้รับการพิจารณาเพื่อเตรียมพร้อมรับมือกับโรค X โดยองค์การอนามัยโลกและองค์กรระดับโลกอื่นๆ ได้ริเริ่มความพยายามต่างๆ มากมาย รวมถึงกองทุนสำหรับการแพร่ระบาด ศูนย์ถ่ายทอดเทคโนโลยีวัคซีน mRNA ศูนย์กลางสำหรับข่าวกรองเรื่องการระบาดใหญ่และโรคระบาด เพื่อปรับปรุงการเฝ้าระวังความร่วมมือระหว่างประเทศต่างๆ และรับประกันความเท่าเทียมกันในการเข้าถึงวัคซีนและยาสำหรับประเทศที่มีรายได้น้อย
การเตรียมพร้อมของศูนย์จีโนมทางการแพทย์
ในส่วนของศูนย์จีโนมทางการแพทย์ รพ.รามาธิบดีได้เตรียมพร้อม
1. ถอดรหัสพันธุกรรมทั้งจีโนมจาก “ดีเอ็นเอ” และ “อาร์เอ็นเอ” ที่สกัดได้จากสิ่งส่งตรวจประเภทต่างๆ จากผู้ติดเชื้อที่คาดว่าเป็น“โรคเอ็กซ์" รวมทั้งจากสิ่งแว้ดล้อม จากนั้นนำมาวิเคราะห์เพื่อสืบค้นว่าเป็นจุลชีพหรือไวรัสสายพันธุ์ใดจากสิ่งส่งตรวจให้แล้วเสร็จภายในหนึ่งสัปดาห์ เพื่อตอบโจทย์ของ “โรคเอ็กซ์"
2. ศูนย์จีโนมได้โพสต์บทความมากกว่า 1,000 บทความบนเฟซบุ๊กที่เกี่ยวข้องกับโควิด-19และโรค X เป็นการสื่อสารตรงถึงประชาชน โดยใช้ข้อมูลวิทยาศาสตร์ที่เป็นข้อมูลที่ถูกต้องและปราศจากอคติเพื่อเพิ่มความตระหนักรู้ให้กับประชาชน สามารถค้นหาข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่
เฟซบุ๊กของศูนย์จีโนม หรือเข้าสู่สารบัญของบทความทั้งหมดผ่านทางลิงก์
bit.ly/COVID2020-present ซึ่งจะมีลิงค์ให้กดเข้าสู่แต่ละบทความ หากสนใจจะสืบค้นข้อมูลโควิด-19และโรค X ใดเป็นการเฉพาะ กดปุ่มลัด "Ctrl + f" จะขึ้นช่องค้นหามาให้ หลังจากนั้นให้ใส่ข้อความที่ต้องการหาลงไป กด Enter การค้นหาของคุณจะง่ายยิ่งขึ้น
หมายเหตุ
สภาเศรษฐกิจโลก (World Economic Forum; WEF) เป็นองค์กรไม่แสวงหาผลกำไร ซึ่งจัดการประชุมขึ้นทุกปีที่เมืองดาวอส ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2514 โดย ศ.ดร. เคลาส์ มาร์ติน ชวับ (Klaus Martin Schwab) เป็น อ. ใน มหาวิทยาลัยเจนีวา เดิมชื่อ สภายุโรป เปลี่ยนเป็น สภาเศรษฐกิจโลก เมื่อปี พ.ศ. 2530 จุดมุ่งมหาย มีอิทธิพลต่อวาระการประชุมระดับโลกและการตัดสินใจ การล็อบบี้เพื่อความร่วมมือระหว่างภาครัฐและเอกชน
