การฉีดสีตรวจท่อนำไข่ Hysterosalpingography (HSG) คือ การตรวจโพรงมดลูกและปีกมดลูกทางรังสีวิทยา โดยการฉีดสารทึบรังสีที่มีไอโอดีนเป็นส่วนประกอบเข้าทางปากมดลูก เข้าสู่โพรงมดลูกและท่อนำไข่ทั้งสองข้างก่อนจะถ่ายภาพเอกซเรย์
การตรวจด้วยวิธีนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ
- ตรวจหาความผิดปกติภายใน โพรงมดลูก ท่อนำไข่ อุดตันหรือมีผังผืด เกิดขึ้นหรือไม่
- ตรวจดูรูปร่างโดยทั่วไปของมดลูก มดลูกมีลักษณะผิดปกติ
- ตรวจหาสาเหตุการมีบุตรยาก หรือ ภาวะการเป็นหมัน
ข้อบ่งชี้ที่จำเป็นในการตรวจด้วยวิธีฉีดสี
1. เป็นหมัน
2. แท้งบุตรซ้ำซ้อน
3. ตรวจเช็คหลังทำหมัน
4. เพื่อประเมินก่อนผ่าตัดก้อนเนื้อในมดลูกออก
เตรียมตัวอย่างไรบ้าง?
เนื่องจากขณะที่แพทย์ฉีดสีอาจมีอาการปวดหน่วงๆจากแรงดันภายในมดลูกได้ แนะนำให้ทานยาแก้ปวดกลุ่ม NSAID เช่น lbuprofen (Brufen) 400-600 มิลลิกรัม ล่วงหน้าก่อนการตรวจ 1 ชั่วโมง
ควรตรวจวันไหน?
วันที่เหมาะสมในการตรวจ คือ วันที่ 7-12 หลังมีประจำเดือนครั้งสุดท้าย โดยนับ 1 วันที่ประจำเดือนมาวันแรก สิ่งสำคัญ คือ ต้องแน่ใจว่าไม่มีการตั้งครรภ์ ขณะตรวจ ควรงดการมีเพศสัมพันธ์หลังมีประจำเดือนครั้งสุดท้ายจนถึงวันที่ตรวจ
ขั้นตอนการตรวจ
แพทย์จะให้เราขึ้นขาหยั่งเหมือนอย่างตรวจภายในทั่วไป และสอดเครื่องมือเพื่อเปิดช่องคลอดแล้วทายาทำความสะอาดปากมดลูก หลังจากนั้นแพทย์จะสอดท่อเล็กๆผ่านปากมดลูกเข้าไปและถ่ายเอกซเรย์เพื่อดูการไหลของสี ถ้าผลตรวจปกติก็จะใช้เวลาไม่นานประมาณ 10 นาทีก็เสร็จ
ผลข้างเคียง
1. เลือดออกกะปริดกะปรอย มักหยุดเองใน 24 ชั่วโมง
2. การติดเชื้อ จะมีไข้และตกขาวมีกลิ่นเหม็น 2-4 วันหลังตรวจแต่โอกาสเกิดน้อยเนื่องจากเครื่องมือทุกชิ้นผ่านการฆ่าเชื้อ
3. อาการปวดมักพบในคนไข้ที่มีท่อนำไข่ตัน มักปวดไม่มากและเป็นไม่นาน
4. การแพ้สารทึบรังสี ซึ่งพบน้อยมาก
สารทึบรังสีมีกี่แบบ?
สารทึบรังสีมี 2 แบบ คือ แบบละลายน้ำ และน้ำมัน ซึ่งมีการศึกษาหลายชิ้นเปรียบเทียบอัตราการตั้งครรภ์ระหว่างการฉีดสีดูท่อนำไข่โดยใช้สารทึบรังสีแบบละลายน้ำและน้ำมัน พบว่า การฉีดสีโดยใช้สารทึบรังสีแบบน้ำมัน ช่วยกระตุ้นให้เกิดการตั้งครรภ์ได้มากกว่าแบบละลายน้ำถึง 10 %
ทำไมการใช้สารทึบรังสีแบบน้ำมันจึงทำให้โอกาสการตั้งครรภ์เพิ่มขึ้น?
1.สารทึบรังสีแบบน้ำมัน จะช่วยชะล้างโพรงมดลูกและท่อนำไข่ กำจัดสิ่งที่ขวางอยู่เล็กๆน้อยๆ ทำให้สภาวะในท่อนำไข่เหมาะแก่การปฏิสนธิระหว่างสเปิร์มกับไข่
2.สารทึบรังสีแบบน้ำมัน สามารถลดจำนวนของเซลล์ระบบภูมิคุ้มกัน (Macrophages) ซึ่งสเปิร์มจะถูกทำลายโดยกลไกการป้องกันสิ่งแปลกปลอมในร่างกาย (Phagocytosis) ด้วยคุณสมบัติของสารทึบรังสีแบบน้ำมันที่สามารถลดจำนวนของเซลล์ระบบภูมิคุ้มกันได้ จึงเพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์ได้ดี
3. สารทึบรังสีแบบน้ำมัน สามารถเพิ่มจำนวนเซลล์ที่ทำให้เกิดการเตรียมพร้อมในการตั้งครรภ์ได้ (Uterine Natural Killer)
ข้อมูลจาก รพ.วิภาวดี
