ตำรับยาแผนไทยที่มีกัญชา 16 ตำรับ
คู่มือการผลิตและประกันคุณภาพตำรับยาแผนไทยที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่ 16 ตำรับ ตามบัญชีรายชื่อแนบท้าย ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง กำหนดตำรับยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 ที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่ที่ให้เสพเพื่อรักษาโรคหรือการศึกษาวิจัยได้ พ.ศ.2562 จัดทำขึ้นเพื่อเผยแพร่ข้อมูลวิชาการเกี่ยวกับเทคนิคการผลิตตำรับยาแผนไทยที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่ 16 ตำรับ การเตรียมเครื่องยาไทยที่เป็นส่วนประกอบของตำรับก่อนใช้ปรุงยา และ การประกันคุณภาพตำรับยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 ที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่ คู่มือเล่มนี้จะเป็นแนวทางในการผลิตตำรับยาแผนไทยที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่ให้กับบุคลากรทางการแพทย์ หน่วยงานที่ได้รับอนุญาตจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาให้สามารถผลิตตำรับยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 ที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่ และประชาชนผู้สนใจได้เข้าใจวิธีการปรุงตำรับยาแผนไทยที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่ 16 ตำรับ ตามหลักเภสัชกรรมแผนไทยมากที่สุด
ตำรับยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 ที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่ 16 ตำรับ และที่มา ดังนี้
1. ยาศุขไสยาศน์ : ที่มาของตำรับยา คัมภีร์ธาตุพระนารายน์
2. ยาน้ำมันสนั่นไตรภพ : ที่มาของตำรับยา ตำรายาศิลาจารึกในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
จารึกตำรายา วัดราชโอรสารามราชวรวิหาร
3. ยาทำลายพระสุเมรุ : ที่มาของตำรับยา คัมภีร์แพทย์ไทยแผนโบราณ เล่ม 2 ขุนโสภิตบรรณลักษณ์
4. ยาทัพยาธิคุณ : ที่มาของตำรับยา คัมภีร์แพทย์ไทยแผนโบราณ เล่ม 2 ขุนโสภิตบรรณลักษณ์
5. ยาแก้ลมขึ้นเบื้องสูง : ที่มาของตำรับยา ตำรายาศิลาจารึกในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
6. ยาแก้นอนไม่หลับ /ยาแก้ไข้ผอมเหลือง : ที่มาของตำรับยา แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ เล่ม 1 พระยาพิศณุประสาทเวช
7. ยาไพสาลี : ที่มาของตำรับยา อายุรเวทศึกษา (ขุนนิทเทสสุขกิจ) เล่ม 2
8. ยาทาริดสีดวงทวารหนักและโรคผิวหนัง : ที่มาของตำรับยา อายุรเวทศึกษา (ขุนนิทเทสสุขกิจ) เล่ม 2
9. ยาแก้ลมแก้เส้น : ที่มาของตำรับยา เวชศาตร์วัณ์ณณา
10. ยาอไภยสาลี เ : ที่มาของตำรับยา วชศึกษา พระยาพิศณุประสาทเวช
11. ยาอัมฤตโอสถ : ที่มาของตำรับยา แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ เล่ม 2 พระยาพิศณุประสาทเวช
12. ยาแก้โรคจิต : ที่มาของตำรับยา อายุรเวทศึกษา (ขุนนิทเทสสุขกิจ) เล่ม 2
13. ยาแก้สัณฑฆาต กร่อนแห้ง : ที่มาของตำรับยา แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ เล่ม 2 พระยาพิศณุประสาทเวช
14. ยาอัคคินีวคณะ : ที่มาของตำรับยา คัมภีร์ธาตุพระนารายน์
15. ยาแก้ลมเนาวนารีวาโย : ที่มาของตำรับยา ตำรายาศิลาจารึกในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
16. ยาไฟอาวุธ : ที่มาของตำรับยา แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ เล่ม 1 พระยาพิศณุประสาทเวช
เกี่ยวกับที่มาของตำรับยา และตำรับยาทั้ง 16 ตำรับ
กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก ได้ทำการทบทวนคัมภีร์ ตำรายาแผนไทยโบราณและจัดประเภทของตำรับยาแผนไทยที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่ ซึ่งแบ่งออกเป็น 4 หมวด ตามคำจำกัดความ ดังนี้
หมวด ก. หมายถึง ตำรับยาที่มีประสิทธิผล มีความปลอดภัย วิธีการผลิตไม่ยุ่งยากซับซ้อนตัวยาหาไม่ยาก และมีสรรพคุณตำรับที่แก้ปัญหาสาธารณสุข จำนวน 16 ตำรับ ประกอบด้วย
- ยาศุขไสยาสน์
- ยาแก้ลมขึ้นเบื้องสูง
- ยาแก้ลมแก้เส้น
- ยาแก้สัณฑฆาต กล่อนแห้ง
- ยาน้ำมันสนั่นไตรภพ
- ยาแก้นอนไม่หลับ/แก้ไขผอมเหลือง
- ยาทาริดสีดวงทวารและโรคผิวหนัง
- ยาอัคคินีวคณะ
- ยาทำลายพระสุเมรุ
- ยาไพสาลี
- ยาอัมฤตโอสถ
- ยาแก้เนาวนารีวาโย
- ยาทัพยาธิคุณ
- ยาอไภยสาลี
- ยาแก้โรคจิต
- ยาไฟอาวุธ
หมวด ข. หมายถึงตำรับยาที่มีประสิทธิผล แต่มีวิธีการผลิตไม่ชัดเจนและมีตัวยาหายากจำนวน 11 ตำรับ ประกอบด้วย
- ยาแก้นอนไม่หลับ
- ยาแก้หืดหอบด้วยเสมหะ
- ยาน้ำมันละลอกพระสมุทร
- ยาแก้ลมตีนมือตาย
- ยาแก้ซาง
- ยาวิสำพญากลาง
- ยาแก้ปวดข้อ ประดง
- ยาแก้เลือดไหลตามไรฟัน
- ยาแก้ลมจุกเสียดแก้ลมสันดาน
- ยาแก้ลมพิรุศวาโย
- ยาแก้เสมหะเฟื่อง
หมวด ค. หมายถึง ตำรับที่มีกัญชาค่อนข้างน้อย หรือมีฤทธิ์ของกัญชาไม่มาก ควรให้มีการศึกษาวิจัยเพิ่มเติม จำนวน 32 ตำรับ
- ยาแก้สันทฆาตอันบังเกิดเพื่อกาฬ
- ยาแก้มุศกายธาตุอติสาร
- ยาแก้ไกษยดินไกษยกล่อน
- ยาแก้ริดสีดวงอันบังเกิดในทางปัสสาวะ
- ยาแก้ลมวารยักษวาโย
- ยาแก้ลมยักขินีวาโย
- ยานาดธิจร
- ยาสิทธิจร
- ยาแก้อุทธังคมาวาต 1
- ยาสำราญนิทรา
- ยาแก้ลมอัตพังคีวาโย
- ยาแก้ลมอุทธังคมาวาตา
- ยาแก้อุทธังคมาวาต 2
- ยาแก้ลงแก้บิด
- ยาแก้ป่วงหิว
- ยาแก้ลมสิตะมัคคะวาโย
- ยาวาตาวาธ
- ยาคันทวาต
- ยาแก้กล่อนปัตคาต
- ยาแก้ปวดมุตคาต
- ยาวาตาประสิทธิ
- ยาฤษีสุรเทพ
- ยาแก้ลมพรรดึก
- ยาเบญจกูลกล่อมธาตุ
- ยาแก้กร่อน แก้ลม
- ยาแก้ธาตุพิการ
- ยาแก้บิด
- ยาสุขไสยาสน์
- ยาประสระดอกพิกุล
- ยาอัคคีวุธ
- ยาแก้มุตกิดเลือด
- ยาแก้ลมทาให้เส้นพิการ
หมวด ง. หมายถึง ตำรับยาที่มีส่วนประกอบอยู่ในอนุสัญญา CITES และ WHO ประกาศและตัวยาที่กฎหมายไม่อนุญาตให้ใช้จำนวน 31 ตำรับ
- ยาสุขไสยาสน์แก้ไข้นอนไม่หลับ
- ยาแก้บิดเลือดเน่าบิดเสลดเน่า
- ยาแก้ริดสีดวงเปื่อย ทวารทั้ง 9
- ยาแก้กระษัยท้นและกระษัยเสียด
- ยาขับพิษสารพัดไม่ตัดกษัย
- ยาแดงใหญ่ ย
- าแก้ลมไกษยเสียด
- ยาประทุมไสยาสน์จันทบุรี
- ยาประสระทับทิม
- ยาอำมะฤกควาที
- ยาแก้ช้ารั่วหนองในทวาร
- ยาแก้ลมสิตมัควาโย
- ยาธรณีสันทฆาฏน้อย
- ยาสว่างอารมณ์
- ยามหาวัฒนะ
- ยาทิพกาศ
- ยาปัตฆาฏใหญ่
- ยาธรณีไหว 2
- ยาธรณีสันตฆาฎ
- ยาธรณีไหว 1
- ยาเหลืองวิเศษ
- ยาแก้ประทุมไสยาสน์
- ยาวิสำพยาใหญ่
- ยาพรหมภักตร์
- ยาแก้ลงท้อง
- ยาทำให้อดฝิ่น
- ยาแก้ไข้นอนไม่หลับ
- ยาแก้ตกมูกเลือดตานโจร
- ยาเข้าเหล็กใหญ่
- ยาออกฝีลงเลือด
ซึ่งตำรับยาแผนไทยที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่หมวด ก. จำนวน 16 รายการตามบัญชีรายชื่อแนบท้ายประกาศกำหนดตำรับยาเสพติดให้โทษประเภท 5 ที่มีกัญชาปรุงผสมอยู่ ที่ให้เสพเพื่อการรักษาหรือการ
