ดร.ณัฐกร วิทิตานนท์
ต้องการแสดงให้เห็นว่าเกิดอะไรขึ้นในอุตสาหกรรมการพนันตั้งแต่ระดับโลกจนถึงระดับภูมิภาค ก่อนการระบาดของโรคโควิด-19 อุตสาหกรรมการพนันของหลายประเทศทั่วโลกเติบโตและมีแนวโน้มที่ดีมาโดยตลอด ทว่า จากการระบาดของโรคโควิด-19 ทำให้อุตสาหกรรมการพนันทั่วโลกซบเซาลงจากการล็อคดาวน์เพื่อควบคุมการระบาดของโรค ข้อสังเกตคือ GDP ซึ่งพึ่งพาอุตสาหกรรมการพนันเป็นหลักมี GDP ที่ต่ำมากตั้งแต่ช่วงการระบาดของโรคโควิด-19 ต่างจากรัฐลาสเวกัส สหรัฐอเมริกาและสิงคโปร์ที่ยังสามารถทรงตัวได้ ในภาพรวมประเทศที่คาสิโนสามารถฟื้นตัวได้ต้องมีตลาดภายในที่ใหญ่เพียงพอและไม่พึ่งพิงตลาดนอกประเทศเป็นหลัก ธุรกิจคาสิโนต้องมีการปรับตัวโดยการให้บริการในบนแพลตฟอร์มออนไลน์ ในส่วนของประเทศจีน มีการจับกุมประธานของกลุ่มซัน ซิตี้ ที่ประกอบธุรกิจ junket ด้วยข้อหาการพนันข้ามพรมแดนและการฟอกเงิน โดยจำนวนนักท่องเที่ยวจีนที่ลดลงไปกว่าร้อยละ 90 จากปี พ.ศ. 2562 ส่งผลกระทบกับการท่องเที่ยวในประเทศไทยที่พึ่งพิงการท่องเที่ยวจากนนักท่องเที่ยวจีนมากเกินไปอย่างชัดเจน
ภาพรวมอุตสาหกรรมการพนันถูกกฎหมายในกลุ่มประเทศอาเซียน มี 3 ประเทศที่ไม่อนุญาตให้มีบ่อนคาสิโนถูกกฎหมายได้แก่ ไทย บรูไน และอินโดนีเซีย ในภาพรวมคาสิโนในภูมิภาคอาเซียนทั้งหมดมีจำนวนกว่า 400 แห่ง แต่มีปัญหาที่ประเทศพม่าที่ไม่ทราบจำนวนที่แน่ชัดเพราะส่วนใหญ่คาสิโนจะตั้งในเขตพื้นที่ของชนกลุ่มน้อย ข้อสังเกตที่ 1) คือจำนวนคาสิโนที่มากและมีกระจายอยู่เกือบทุกประเทศในภูมิภาคอาเซียน 2) นโยบายของประเทศที่อนุญาตให้มีบ่อนคาสิโนถูกกฎหมายส่วนใหญ่ไม่อนุญาตให้ประชาชนชาติตนเข้าไปเล่นการพนัน มีเพียงประเทศฟิลิปปินส์ (ไม่มีเงื่อนไข) และเวียดนาม (มีเงื่อนไข) เท่านั้นที่อนุญาตให้คนในชาติเข้าไปเล่นการพนันได้ โดยผลกระทบหลักจากการจับกุมตัวประธานกลุ่มซันซิตี้ทำให้มีการเดินขบวนประท้วงเรื่องการปลดพนักงานที่ทำงานในคาสิโนเพราะกลุ่มซันซิตี้เป็นเครือข่ายพันธมิตรในการหานักพนันในแก่คาสิโนนากาคอป รวมถึงจากการโดนกดดันในห้ปราบปรามการพนันจากรัฐบาลจีนทำให้สีหนุวิลกลายเป็นเมืองร้างจากการที่คนจีนกว่าแสนคนย้ายออกไป
อุตสาหกรรมคาสิโนในประเทศเวียดนามมีเพียงแห่งเดียวที่ยังสามารถดำเนินกิจการต่อได้ในช่วงการระบาดของโรคโควิด-19 เพราะเป็นแห่งเดียวที่อนุญาตให้คนเวียดนามเข้าไปเล่นการพนันได้ (ภายใต้เงื่อนไข) ทำให้เกิดข้อเรียกร้องจากบริษัทคาสิโนอื่นอีก 7 แห่งต่อรัฐบาลเวียดนามว่าควรจะอนุญาตให้คนเวียดนามเข้าไปเล่นการพนันในบ่อนคาสิโนใดก็ได้และมีการขยายเวลาโครงการนี้ ส่วนประเทศฟิลิปปินส์มีหน่วยงานของรัฐคอยกำกับดูแลซึ่งเป็นสิ่งที่น่าสนใจเพราะรัฐมีการเปิดคาสิโนเองถึง 13 แห่ง ประเทศลาวมีคาสิโนทั้งหมด 3 แห่ง แต่มีเพียงแห่งเดียวที่เปิดได้คือคิงส์โรมันเพราะอยู่ในเขตเศรษฐกิจพิเศษ และคาสิโนสะหวันรีสอร์ทที่เปิดในวันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2565 น่าสนใจว่ากลุ่มลูกค้าจะเป็นใคร เพราะด่านชายแดนจังหวัดมุกดาหารยังไม่เปิดให้มีการเดินทางข้ามแดนระหว่างไทย-ลาว สุดท้ายประเทศพม่า มีการประเมินว่ากลุ่มคนจีนที่ย้ายออกจากสีหนุวิลจะย้ายเข้ามาดำเนินธุรกิจเกี่ยวกับคาสิโนต่อใน Swe Koke Ko (อยู่ตรงข้ามกับอำเภอแม่สอด)
โดยสรุป ในภาพรวมจำนวนคาสิโนในกลุ่มประเทศอาเซียนมีแนวโน้มลดลงจากการกดดันของนโยบายของรัฐบาลจีนและรัฐบาลแต่ละประเทศ ประกอบกับการระบาดของโรคโควิด-19 ที่ทำให้รายได้ของคาสิโนตกต่ำลง กลุ่มทุนที่จะพอไปรอดต้องมีรายได้จากแหล่งอื่นมาจุนเจือ เช่น สวนสนุก ศูนย์การค้า และมีการกระจายความเสี่ยงด้วยการขยายการลงทุนไปยังหลายประเทศในทวีปต่าง ๆ รวมถึงการปรับตัวให้เป็นคาสิโนออนไลน์
ดร.ธีรารัตน์ พันทวี วงศ์ธนะอเนก
ความต้องการทำให้บ่อนคาสิโนถูกกฎหมายในประเทศไทยจะเป็นไปได้หรือไม่อย่างไรจำเป็นต้องศึกษาความใหญ่โตของปัญหาการพนันที่เกิดขึ้นในปัจจุบันและโอกาสที่จะส่งผลไปสู่อนาคต
รศ.วิทยากร เชียงกูล
ต้องมองการพนันเป็นภาพใหญ่ที่ไม่ใช่แค่เรื่องเศรษฐกิจเพียงอย่างเดียว แต่ต้องมองไปถึงผลกระทบทั้งหมดในภาพรวม การเข้าใจปัญหาที่เกิดขึ้นในปัจจุบันจะทำให้เกิดความเข้าใจได้ดีกว่าการไปตามอย่างคนอื่นเท่านั้น การพนันบางมองว่าเป็นกิจกรรมสำหรับพักผ่อนหย่อนใจ เช่น การซื้อลอตเตอรี่รัฐบาลไม่ผิดกฎหมาย แต่ถ้ามีการ “เสี่ยง” ต้องถือว่าเป็นการพนันเพราะคุณลงทุนไปแล้วอาจจะไม่ได้อะไรกลับมา นักวิชาการหลายคนมักกล่าวทำนองว่ามันมีเส้นแบ่งระหว่างคนที่ติดพนัน (ซึ่งถือว่ามีจำนวนไม่เกินร้อยละ 10) กับผู้ที่เล่นพนันเป็นครั้งคราวซึ่งขึ้นอยู่กับปัจจัยเสี่ยงที่แตกต่างกันไปในแต่ละประเทศ สำหรับประเทศไทยถือว่ามีปัจจัยเสี่ยงสูง และขาดความพร้อมในการป้องกันและลดผลกระทบที่เกิดจากการเล่นพนัน
ทางการแพทย์การติดพนันถือเป็นอาการทางจิตชนิดหนึ่ง เพราะทำให้รู้สึกกระวนกระวายใจเมื่อไม่ได้เล่นพนันในบางคนอาจทำให้นอนไม่หลับ ในด้านปัญหา ไม่เพียงแต่คนที่ติดพนันอย่างหนักเท่านั้นที่จะสร้างปัญหา ทว่าคนที่ติดพนันปานกลางเองก็สร้างปัญหาเช่นเดียวกัน ปัญหาและความเสียหายที่เกิดขึ้นมีหลายด้านทั้งสุขภาพกาย สุขภาพใจ การเรียน การทำงาน ความสัมพันธ์กับคนในครอบครัว ปัญหาทางเศรษฐกิจ การเงิน การเป็นหนี้ การทุจริต ก่ออาชญากรรม ซึ่งปัญหาเหล่านี้ไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะนักพนันเท่านั้นแต่ยังส่งผลกระทบต่อคนรอบตัวนักพนัน อาทิเช่น ครอบครัว เพื่อนร่วมงาน เป็นต้น แม้สัดส่วนคนติดการพนันโดยรวมอาจน้อยกว่าร้อยละ 10 ของคนเล่นการพนัน แต่คนติดการพนัน 1 คน ก่อปัญหาที่เป็นผลกระทบต่อครอบครัว ญาติพี่น้อง เพื่อนฝูง อีกไม่ต่ำกว่า 10 คน
ปัจจัยเสี่ยงของการติดการพนัน มีตั้งแต่ 1. ปัจจัยทางกายภาพ สมอง และจิตใจ เช่น วัยรุ่นมีความเสี่ยงสูงเนื่องจากสมองด้านการรู้คิดเหตุผล คนที่มีปัญหาความผิดปกติด้านจิตใจ ความเครียด ซึมเศร้า รู้สึกโดดเดี่ยวจากสังคม มีความเสี่ยงสูง 2) ปัจจัยด้านครอบครัวและสภาพแวดล้อม เช่น พ่อแม่ติดการพนัน ติดสารเสพติด ชีวิตในวัยเด็กไม่ได้รับการเลี้ยงดูที่ดี มีความเสี่ยงสูง 3) การรู้คิดและทัศนคติ การหลงผิดเรื่องการพนัน การมีความหวังผิดๆ อยากรวยเร็ว
แนวทางป้องกันและแก้ไข ควรมีตั้งแต่ การอธิบายโดยใช้สื่อหรือสัมมนาพูดคุยเกี่ยวกับการหลงผิดเรื่องการพนัน การส่งเสริมพัฒนาจิตวิทยาทางบวก ทำให้คนมีความเข้มแข็ง รู้จักดูแลควบคุมความคิด จิตใจ อารมณ์ แก้ปัญหาเป็น เมื่อคนติดการพนันแล้ว ต้องมีหน่วยงานให้คำปรึกษาโดยนักบำบัด ทั้งทางโทรศัพท์และออนไลน์ ดังนั้น ในระดับประเทศ ควรมีการตั้งสถาบันเพื่อวิจัยเผยแพร่ความรู้ในทางป้องกันและเยียวยาปัญหาการเสพติดการพนัน และมีหน่วยงานให้บริการให้คำปรึกษาที่สามารถให้บริการได้อย่างทั่วถึง
ดร.ธีรารัตน์ พันทวี วงศ์ธนะอเนก
กล่าวว่าประเด็นของ รศ.วิทยากรมีความน่าสนใจมากในการให้สังคมฉุกคิด รวมถึงตั้งคำถามว่าเวลานี้ประเทศไทยถึงเวลาที่จะต้องมีบ่อนคาสิโนถูกกฎหมายแล้วหรือไม่
ดร.อาร์ม ตั้งนิรันดร
เรื่องของการพนันในวัฒนธรรมจีนต้องพิจารณาคุณธรรมตามระบบขงจื้อ การพนันถือเป็นสิ่งผิดศีลธรรมรุนแรงยิ่งกว่าการดื่มสุรา เพราะการพนันส่งผลกระทบทั้งกับตนเองและครอบครัว และพื้นที่ที่ GDP ที่เยอะที่สุดคือมาเก๊าแต่ในปัจจุบันลดลงมาอยู่ที่ลำดับ 4-5 จากลำดับ 1 ดังนั้น เราควรต้องคิดให้รอบคอบและถี่ถ้วนถ้าหากจะมีการอนุญาตให้มีบ่อนคาสิโนถูกกฎหมาย รวมถึงหากประเมินจากความคุ้มค่าทางเศรษฐกิจถือว่าเป็นสิ่งที่ยากมากที่จะหาเหตุผลมาสนับสนุน โดยเฉพาะอย่างยิ่งจากสถานการณ์การระบาดของโรคโควิด-19 ในปัจจุบัน
ดร.ณัฐกร วิทิตานนท์
หากมองการบังคับใช้กฎหมายมีเฉดสีที่แตกต่างกันอยู่ในแต่ละประเทศของอาเซียน เช่น ประเทศสิงคโปร์ เวียดนาม มีการบังคับใช้กฎหมายห้ามคนสัญชาตินั้น ๆ เข้าไปเล่นการพนันในคาสิโนอย่างเข้มข้นมาก แต่หากเป็นประเทศลาว กัมพูชา ความเข้มข้นก็อาจจะลดหย่อนลงจากหลายปัจจัย เช่น การอ้างว่าเป็นเขตเศรษฐกิจพิเศษ หรือระยะทางความห่างจากศูนย์กลางว่าเป็นคาสิโนที่อยู่ใกล้หรือไกลจากเมืองหลวงความเข้มข้นในการควบคุมก็แตกต่างกัน หรือประเทศฟิลิปปินส์ที่ไม่มีการห้ามคนฟิลิปินส์เข้าเล่นการพนันในคาสิโนแต่ก็ยังคงมีการ monitor เรื่องการควบคุมและการบำบัดรักษาอยู่บ้าง ส่วนของประเทศญี่ปุ่นมีระบบการดำเนินการที่มีความรอบครอบทั้งเรื่องการมีส่วนร่วมของท้องถิ่นอย่างรอบด้าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องของผลกระทบในทุกด้าน
รศ.วิทยากร เชียงกูล
อาจเป็นการเปิดอย่างมีเงื่อนไขมีการพิจารณาอย่างรอบครอบ คือไม่ได้เปิดเสรีและมีหน่วยงานที่เป็นกลางและมีความน่าเชื่อถือมากำกับดูแล รวมถึงวิจัยเรื่องผลกระทบอย่างจริงจัง แต่ไม่ควรคิดถึงเรื่องการหาผลกำไรหรือรายได้จากนักท่องเที่ยวต่างชาติเป็นหลักและไม่ควรเปิดอย่างแพร่หลาย คือไม่ควรเปิดจากฐานคิดแบบทุนนิยมสูงสุดที่จะเป็นการส่งเสริมให้คนไม่ว่าจะเป็นคนในชาติหรือนักท่องเที่ยวติดการพนัน ที่สำคัญประชาชนควรมีสิทธิในการให้ความคิดเห็น
ดร.ธีรารัตน์ พันทวี วงศ์ธนะอเนก
สรุปเวทีการอภิปรายว่าการพนันถือเป็นปัจจัยเสี่ยงต่อสังคม การจะทำให้ถูกกฎหมายจึงถูกตั้งคำถามว่าจะมีองค์กรที่มีความน่าเชื่อถือกว่าองค์กรที่มีอยู่ในปัจจุบันเข้ามากำกับดูแลในเป็นไปตามเงื่อนไขอย่างมีประสิทธิภาพและเป็นที่ยอมรับ คณะอนุกรรมาธิการทั้ง 4 อนุฯ ที่ก่อตั้งขึ้นมาจะสร้างความพร้อมที่จะเปิดบ่อนคาสิโนถูกกฎหมายในประเทศไทยแล้วหรือ
