วัคซีนนี่ยังไงกัน เข็มหนึ่ง เข็มสองแล้ว ต้องเข็มสามด้วยหรือ
บางคนยังไม่ได้ฉีดเลย บางคนจองเข็มสามไปแล้ว แล้วที่ฉีดไปไม่เวิร์คหรือไง เข็มสามจำเป็นไหม
อนาคตวัคซีนจะเป็นยังไง จะรับมือกับโควิดไหวไหม สารพัดคำถามชวนสับสน
ฟังหมอเล่า ดีกว่า
ข้อเขียนโดย นพ.พงศกร จินดาวัฒนะ ผอ.อาวุโสด้านการสื่อสาร โรงพยาบาลกรุงเทพ
วัคซีนเข็มที่สาม นี่มันยังไงกันนะ
มาครับ
ผมจะเล่าให้ฟัง
๑. เรื่องนี้เกิดขึ้นเนื่องจากการฉีดวัคซีนแบบเชื้อตาย จนครบโดสไปแล้วสองเข็มกลับพบว่าไม่สามารถป้องกันเชื้อที่กลายพันธุ์ได้หลายสัปดาห์ที่ผ่านมา มีบุคลากรทางการแพทย์ติดเชื้อหลายคนเมื่อตรวจภูมิคุ้มกันก็พบว่าระดับของภูมิคุ้มกันลดลงอย่างรวดเร็ว
๒. เลยเป็นที่มาว่าควรฉีดวัคซีนกระตุ้นดีหรือไม่ ถ้าฉีด ควรฉีดอะไร
คำตอบก็ออกมาว่าการฉีดวัคซีนกระตุ้นเข็มที่สามน่าจะช่วยได้ แต่มีข้อแนะนำว่าควรฉีดวัคซีนที่ผลิตกันคนละวิธี
จากการวิจัยเล็กๆของอาจารย์แพทย์หลายท่าน พบว่าเมื่อฉีดวัคซีนกระตุ้นเป็นเข็มที่สาม ภูมิคุ้มกันจะอยู่ในระดับที่สูงและป้องกันเชื้อกลายพันธุ์ได้ดีขึ้น
๓. หลักการของวัคซีนเข็มที่สามนี้ มีการวิเคราะห์โดยอิงจากหลักวิชาการและมีเพียงไม่กี่ประเทศในโลกที่ตัดสินใจใช้วิธีนี้กับบุคลากรจึงยังเป็นอะไรที่ใหม่มากเกินกว่าจะให้คำตอบว่า มันเพียงพอแล้วจริงๆ หรือไม่
ต้องมีเข็มสี่อีกหรือเปล่า อันนี้ต้องดูกันต่อยาวๆ และฟังข้อมูลอย่างมีสติ พิจารณาว่าข้อมูลไหนเขื่อได้ ข้อมูลไหน fake นะครับ
๔. สำหรับประเทศไทย ส่วนมากแล้วบุคลากรทางการแพทย์เกือบทั้งหมด ฉีดซิโนแว็กซ์ไปครบสองเข็มตั้งแต่ช่วงไตรมาสแรก - ไตรมาสที่สองของปี
ดังนั้นเข็มที่สามของบุคลากรจึงมีวัคซีนให้เลือกใช้สองชนิด คือ AZ (Virus vector) หรือ Pfizer (mRNA)
สำหรับ AZ เรามีวัคซีนอยู่แล้ว
บุคลากรที่เลือกเข็มสามเป็นตัวนี้ จึงสามารถฉีดได้เลย ขณะนี้ก็มีแพทย์ พยาบาล และบุคลากรหลายท่าน ได้ฉีดเข็มที่สามไปเรียบร้อยแล้ว
Pfizer นั้น ในวันนี้ก็ยังมาไม่ถึง และยังกำหนดวันแน่นอนไม่ได้ว่าจะมาเมื่อไร
เดิมที Pfizer 1.5 ล้านโดสนี้ มีแผนจะฉีดให้กับประชากรกลุ่มเสี่ยง
แต่เมื่อสถานการณ์ในประเทศกำลังเข้าขั้นวิกฤติ ศบค. จึงมีการแบ่งโควต้าบางส่วนมาให้บุคลากรด่านหน้า ซึ่งเป็นผู้ที่สัมผัสใกล้ชิดและต้องดูแลคนไข้ที่ติดเชื้อ
๕. ทั้งหมดนี้ไม่ได้หมายความว่าซิโนแว็กซ์ไม่ดีนะครับ
วิจัยทางการแพทย์เกือบทุกแห่งพูดตรงกันว่า สามารถลดความรุนแรงของการติดเชื้อลงและลดอัตราตายได้อย่างชัดเจน
แต่การที่ไม่สามารถป้องกันการติดเชื้อได้ เป็นเพราะวันนี้ไวรัสได้กลายพันธุ์ไปไกลแล้ว
ซิโนแว็กซ์ที่ใช้ฉีดกันในวันนี้ ผลิตมาจากไวรัสรุ่นเก่า ตั้งแต่เริ่มมีการระบาด
ถ้าวันนี้ไวรัสไม่กลายพันธุ์ ยังเป็นไวรัสสายพันธุ์ดั้งเดิม หน้าตาเดิมๆ ซิโนแว็กซ์ก็ยังมีประสิทธิภาพที่ดีครับ
๖. การที่ mRNA vaccine เช่น Pfizers และ Moderna ยังรับมือกับเชื้อกลายพันธุ์ได้ดี เป็นเพราะมีการนำเอาไส้ในของไวรัส หรือสารพันธุกรรมมาทำวัคซีน จึงยังกระตุ้นภูมิคุ้มกันร่างกายให้จดจำเชื้อกลายพันธุ์ได้ดีกว่าวิธีอื่น แต่ถ้าไวรัสยังกลายพันธุ์ไปเรื่อยๆแบบนี้ก็มีแนวโน้มว่าในอนาคตก็อาจจะป้องกันไม่ได้เช่นกัน และอย่างไรก็ตามวัคซีนที่ผลิตด้วยวิธีนี้ยังใหม่มากๆจริงๆ เราก็ต้องติดตามดูผลข้างเคียงในระยะยาวกันต่อไปด้วยครับ
๗. คำตอบที่แท้จริง จึงอยู่ที่วัคซีนรุ่นที่สองของทุกยี่ห้อ ทุก Platform ที่มีการนำเอาไวรัสกลายพันธุ์มาผลิตเป็นวัคซีนเวอร์ชั่นใหม่
กระบวนการนี้ทำได้ไม่เร็วครับ แต่น่าจะรับมือเชื้อไวรัสที่กลายพันธุ์ได้ดีขึ้น เป็นเรื่องที่เราก็ต้องรอลุ้นกันต่อไปเช่นกัน
๘. สถานการณ์ที่เกิดขึ้น ทำให้วัคซีนอีกหนึ่ง Platform กลายมาเป็นวัคซีนที่ทุกคนต้องจับตามองนั่นก็คือ Novavax
Novavax ผลิตด้วยวิธีที่สี่ เรียกกันว่า Protient subunit คือดึงเอาโปรตีนจากไวรัสมาทำวัคซีน ซึ่งโปรตีนนี้เป็นสารพื้นฐานที่ไวรัสดั้งเดิม หรือไวรัสที่กลายพันธุ์ไปแล้ว ต่างก็มีเหมือนๆ กัน จากการทดลองในอาสาสมัครพบว่ารับมือกับไวรัสกลายพันธุ์ได้ดี แถมยังมีผลข้างเคียงน้อยมาก แม้ว่าในอนาคต ไวรัสอาจจะกลายพันธุ์ไปอีก การปรับเปลี่ยนสูตรโปรตีนในวัคซีนก็จะทำได้รวดเร็วและรับมือกับการกลายพันธุ์ได้ดี
ดังนั้น นี่จึงเป็นวัคซีนที่อาจจะกลายมาเป็นวัคซีนตัวหลักในอนาคตครับ
๙. แล้ววันนี้ล่ะ สำหรับประชาชนที่ฉีดวัคซีนครบสองเข็มไปแล้วจะต้องทำอย่างไรบ้าง ควรจะต้องลงทะเบียนรับวัคซีนเข็มที่สามหรือไม่
จากข้อมูลล่าสุดของศบค. บอกมาว่าเข็มที่สามสำหรับประชาชน ยังไม่เปิดลงทะเบียน เนื่องจาก อยากให้ผู้ที่ยังไม่ได้รับวัคซีนเลยแม้แต่เข็มเดียว มีโอกาสได้รับวัคซีนก่อนครับ
อย่างไรก็ตามขอให้ติดตามข้อมูลกันต่อไปนะครับ เพราะเรื่องวัคซีนเป็นอะไรที่ใหม่มากจริงๆ และข้อมูลมีการเปลี่ยนแปลงทุกวัน
วันนี้บอกว่า ประชาชนยังไม่ต้องลงทะเบียนเข็มที่สามแต่อีกสักหน่อยอาจจะมีประกาศให้ลงทะเบียนก็เป็นได้
ยังไงผมจะคอย update ข้อมูลให้ทราบกันเป็นระยะครับ
๑๐. และสรุปสุดท้ายครับ
แม้ว่าในอนาคตเราจะมีโอกาสได้รับวัคซีนเข็มที่สามแล้วก็ตาม
แต่วัตถุประสงค์ของวัคซีนทุกชนิด ก็คือ ลดความรุนแรงหากบังเอิญติดเชื้อ และลดอัตราการเสียชีวิต
วัคซีนไม่สามารถป้องกันโรคได้ ๑๐๐ %
